Hoe een oude film de koppen bepaalt

et begrip ‘gaslighting’ gaat in de Amerikaanse media al een tijd mee, maar sinds het aantreden van Donald Trump is de term pas echt aan een opmars begonnen. Een kleine greep: ‘ Trump is gaslighting America again’ m eldde de website van het tijdschrift Psychology Today. ‘ Trump’s gaslighting is about to get a lot worse’, luidde een bange voorspelling van The Washington Post. ‘ Trump is a classic gaslighter in an abusive relationship with America’, meldt USA Today.

Waar gáán die krantenkoppen over? ‘Gaslighting’, zo meldt het woordenboek, is een aanduiding voor een psychologisch proces waarbij een sluwe manipulator het slachtoffer langzaam maar zeker probeert te laten geloven dat hij of zij gek aan het worden is. Voor het zuigen en sarren waarmee Trump zijn politieke tegenstanders tot razernij drijft, lijkt dat een wat al te subtiel en omslachtig proces. Maar of de term nu wel of niet van toepassing is op het gedrag van de Amerikaanse president; de alomtegenwoordigheid van dit begrip laat ook zien hoe hardnekkig en taai de invloed is van film en filmbeelden.

De term ‘gaslighting’ valt namelijk te herleiden tot een Hollywoodfilm uit 1943 van George Cukor met de jonge Ingrid Bergman en Charles Boyer. De film is gebaseerd op het toneelstuk Angel Street van schrijver Patrick Hamilton en een eerdere Britse film, die eveneens Gaslight heette. Maar alleen de filmversie van Cukor – zowel melodrama als spannende thriller – leeft nog voort in de herinnering.