Column Japke-d. Bouma

Iets moeilijks heet al snel een ‘uitdaging’. En als we het nou gewoon ‘probleem’ noemen?

Wat ik altijd een enorm jeukwoord vind, is ‘uitdaging’. Je kunt geen vacaturesite of LinkedIn-pagina openen of het komt voorbij. Vooral mensen die ontslagen zijn of die een hele saaie baan hebben, gebruiken het. Dan zijn ze „toe aan een nieuwe uitdaging”. Je hoort het ook veel managers zeggen als ze een volkomen overbodige nieuwe managementmethode gaan invoeren waar niemand op zit te wachten. Ministers zeggen het ook, als ze gaan bezuinigen. Maar is dát een uitdaging? Uitgedaagd worden om ongetraind binnen een week de K2 te beklimmen, dát is een uitdaging. Verder zou ik er niet omheen leuteren.

Vera Dalm heeft dat ook. Zij vroeg me afgelopen week op Twitter of ik een alternatief wist voor ‘uitdaging’. Ze werkt bij MilieuCentraal, de stichting die mensen probeert aan te zetten tot milieuvriendelijker gedrag. In die context wordt dan vaak ‘uitdaging’ en, nog erger: ‘challenge’ gebruikt ( jeuk). Maar die wil ze niet, dat vindt ze clichés ( hear hear!).

Maar toen ik als alternatief het woord ‘probleem’ opperde, mocht dat dan weer niet, omdat we „milieu en duurzaamheid nou juist niet als een probleem willen benoemen, maar juist als iets wat makkelijk is om aan te werken”. Pfff... Gelukkig mocht ik haar bellen om te vragen wat er nou weer mis is met het woord ‘probleem’. Wat is er mis met het woord probleem?! „Als je iets presenteert als een probleem, heb- ben mensen geen zin om het op te lossen.” Maar klimaatverandering en milieuvervuiling zíjn toch problemen? „Zeker, grote problemen zelfs. Maar als je het zo noemt, wordt het te zwaar, dan hebben mensen niet meer het idee dat ze kunnen bijdragen aan een oplossing.” Je houdt mensen dus eigenlijk voor de gek door een probleem geen probleem te noemen. „Het is meer dat als je mensen wilt motiveren duurzamer te gaan leven, je het behapbaar moet maken, in kleine stapjes moet doen.” Van mij zou het best wat botter mogen. Ik eet zelf nog veel te veel vlees en ik vlieg te veel, supermilieuonvriendelijk. „Heel goed dat je je dat realiseert, maar bij het grote publiek werkt een botte aanpak niet. Het moet wel leuk blijven.” Klimaatverandering is niet leuk. „Klopt, dat zit in de tijdgeest, het moet aantrekkelijk zijn. Iets voor het milieu doen moet ook makkelijk zijn in te passen in de levensstijl van mensen, anders zeggen ze al snel ‘waarom zou ik dat doen als de rest van de wereld het vertikt milieuvriendelijker te leven’.” En dan gebruiken communicatietypes, politici en bedrijven dus ‘uitdaging’ of ‘challenge’? „Ja, precies, vandaar mijn vraag om een alternatief! Iemand hier opperde ‘do it yourself’. Je komt al gauw in de Engelse termen terecht, zeker jonge mensen vinden dat vrolijk klinken. Maar wij houden het liever op Nederlands.” Je hoort ook wel ‘vraagstuk’ of ‘ambitie’. „Vreselijk. Dat zegt het kabinet ook vaak, welke ambities ze hebben bij het klimaatakkoord. Of ‘opdracht’ als in ‘daar ligt een grote opdracht’. Vreselijk vaag! Of vraagstuk!” Het is toch geen proefwerk. Bovendien kun je een opgave of een vraagstuk zowel goed als fout maken. „Precies! En het is bovendien echt geen vraag meer hoor, wat slecht is voor het milieu. Dat weten we allang. Stop met vlees eten, stop met vliegen en doe gewoon langer met je spullen.” Kijk, dat is een heldere boodschap. „Haha, dat kunnen we niet zeggen, dan worden mensen boos of schieten ze in de weerstand. We moeten voorzichtig, langzaam duwen. Ook al is het tegen een tientonner.” Op Twitter suggereerde iemand: ‘kloteklus’. „Haha, ja, heel mooi. Bij de jongere doelgroep zal dat best werken. Maar ik vrees dat wij ons dergelijke taal niet kunnen veroorloven.” ‘Klus’, dan? „Dat is eigenlijk best leuk! Zo van: ‘Wie helpt mee de klus te klaren’. Daar word ik blij van.” Iemand suggereerde ‘avontuur’. „Vind ik ook mooi! Wie gaat er mee op avontuur om het klimaat te redden?” Wat ook vaak goed werkt, zijn zinnen als: ‘dit kun je doen tegen klimaatverandering’. „Ja, of: ‘doe mee’. Eigenlijk heel simpel. Dan kunnen mensen zelf beslissen of ze meedoen. Overigens gebruiken we dat soort zinnen al op onze site hoor, maar dan op verschillende plekken. Misschien moeten we die ook maar in de campagnes gebruiken. Ik ga hier eens testen wat ze ervan vinden.” Japke-d. Bouma onderzoekt het nut van jargon. Tips via @Japked op Twitter.