Gevolgen voor economisch beleid
Nu de Democraten het Huis in handen hebben, zullen zij stimuleringspogingen van Trump vermoedelijk willen blokkeren.
Nu het Congres verdeeld is, met een Democratische meerderheid in het Huis van Afgevaardigden en een Republikeins overwicht in de Senaat, wordt het voor de regering-Trump lastiger het economische beleid van de afgelopen twee jaar voort te zetten.
De economische stimulering en de lastenverlichting die het Witte Huis eind vorig jaar doorvoerde, dragen dit jaar bij aan een voorspoedige economische groei van rond de 3 procent. De werkloosheid is intussen ver onder de 4 procent gezakt. Maar dat is wel ten koste gegaan van de overheidsfinanciën. Economen verwachten een begrotingstekort dat de 5 procent van het bbp misschien dit jaar al overschrijdt. De staatsschuld, volgens de gangbare internationale definitie, klimt naar 110 procent van het bbp in 2020. Dat is ongekend voor een economie die al op volle toeren draait.
De meeste prognoses gaan er van uit dat de adrenaline-injectie voor de economie in de loop van 2019 uitgewerkt raakt. Met de presidentsverkiezingen van november 2020 in zicht, is dat een slechte timing. Voor het Witte Huis is het zaak de hoogconjunctuur te verlengen tot dieper in 2020.
Hoe zo’n plan zou hebben uitgepakt, was dinsdagnacht rond 03.00 uur onze tijd heel kort te zien op de financiële markten. De valutamarkt is dan open in Azië, en de termijnmarkten in Amerikaanse aandelen en staatsleningen, functioneren dan nog.
De verkiezingsuitslag zoals die woensdagochtend bleek, was al bijna ingecalculeerd door beleggers. Maar héél even ging het verhaal dat de Republikeinen ook het Huis zouden behouden. Meteen gingen aandelenkoersen omhoog (meer groei), piekte de rente op staatsleningen (een hoger begrotingstekort en oplopende schuld) en trok de dollar sterk aan (door snellere renteverhogingen van de centrale bank).
Dit effect was erg kortstondig, maar het was een fraaie laboratoriumsituatie van hoe een Republikeinse dubbelzege zou hebben uitgepakt. Inderdaad: Trump lanceerde kort voor de verkiezingen bijvoorbeeld het plan de belasting voor de middeninkomens te verlagen met 10 procent. Maar nu de Democraten het Huis in handen hebben, mag worden verwacht dat zij elke nieuwe stimuleringspoging juist zullen willen blokkeren. Dat kan bijvoorbeeld met een beroep op de gezondheid van de overheidsfinanciën.
Het Congres heeft daarbij een machtig wapen in handen: het schuldenplafond. Met regelmaat moet het Congres de overheid toestemming geven meer te lenen. Als het dat niet doet, resteert uiteindelijk het (tijdelijk) sluiten van de federale overheid. Dit gebeurde meest recent in 2011 en 2013, onder president Obama, door een Republikeins Congres. Gezien de polarisatie in Washington mag zo’n politiek gevecht worden verwacht. Het is de Democraten er veel aan gelegen Trump niet over twee jaar de verkiezingen in te laten gaan op een met schuld gefinancierde golf van hoge groei en lage werkloosheid.
Trumps bewegingsvrijheid bij nationaal economisch beleid wordt dus beperkter. De verwachting is gerechtvaardigd dat veel van zijn energie naar beleidsterreinen gaat waar die vrijheid onverminderd groot is. Handelspolitiek is daar een belangrijk voorbeeld van. De confrontatie met China zou, na deze verkiezingsuitslag, heel goed kunnen verhevigen.