Bodembacterie ingezet tegen tabaksverslaving

Een nicotine-afbrekend enzym van bodembacteriën in tabaksplantages kan wellicht dienen als medicijn.

Sander Voormolen

Bacteriën die leven in de bodem van een tabaksplantage zijn zo gewend aan hoge nicotineconcentraties die vrijkomen uit afgevallen bladeren dat ze deze stof efficiënt afbreken en gebruiken als energiebron. Het bedrijfje Antidote Therapeutics, gevestigd in het Amerikaanse Gaithersburg, probeert een nicotine-afbrekend enzym van deze bo-

Preventive Medicine and Communty Health.

„Het zal nog jaren duren voordat dit onderzoek daadwerkelijk een geneesmiddel oplevert”, zegt Onno van Schayck, hoogleraar preventiegeneeskunde van Maastricht University en eerste auteur van het artikel. „Maar als blijkt dat het ook bij mensen veilig werkt, dan kan het een heel nieuw soort middel worden tegen nicotineverslaving.”

Van Schayck is door het Amerikaanse bedrijf gevraagd voor advies. „Ik kende die mensen van mijn on- Pseudomonas putida het bloed zeer snel af te breken. De ratten kregen het enzym plus een dosis nicotine die overeen komt met het roken van twee sigaretten. Binnen een minuut was de nicotine afgebroken.

Die snelheid is een voorwaarde voor de goede werking, zegt Van Schayck: „Als nicotine wordt weggevangen, voordat het de hersenen bereikt, komt er geen dopamine en serotonine vrij. Het haalt de pret weg. Als roker ervaar je dan alleen nog hetzelfde smerige gevoel als van de eerste sigaret; je wordt misselijk en draaierig. Dat helpt waarschijnlijk om er niet nog een op te steken.”

Van Schayck heeft er hoge verwachtingen van: „Bij een vaccin moet je eerst wachten tot immuniteit is opgebouwd, dit enzym werkt meteen.”

dembacteriën nu aan te wenden als medicijn tegen tabaksverslaving. De eerste proeven met ratten laten zien dat het kan werken, schrijven onderzoekers in een artikel dat dit weekend verschijnt in het blad derzoek naar de werking van een nicotinevaccin. Dat vaccin bleek helaas niet effectief genoeg; het werkte maar bij een deel van de proefpersonen. Het Amerikaanse bedrijf dat dit vaccin ontwikkelde is failliet gegaan, maar een paar onderzoekers daarvan hebben zich nu op het anti-nicotineenzym gestort.”Het enzym, NicA2 geheten, is afkomstig van S16, een bacterie die werd aangetroffen in de grond van een tabaksplantage in China. NicA2 breekt nicotine af tot Nmethylmyosmine dat in het lichaam snel omvormt tot pseudo-oxynicotine. Dit afbraakproduct mist de werking van nicotine.In proeven met ratten bleek het bacteriële enzym in staat nicotine in