‘Het vaasje’ van de premier is niet nieuw

Weer richt premier Rutte zich tot de Nederlanders in open brief. De advertentie is zonder VVD-logo, maar wel door de partij betaald.

De campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen, in maart volgend jaar, zal pas echt losbarsten na het Kerstreces, maar premier Mark Rutte nam maandag al een voorschot. Als aandacht het doel was van de door de VVD ingekochte advertentie in het Algemeen Dagblad, dan is dat behaald. In de paginagrote brief aan het volk – aanhef: ‘Beste Nederlanders,’ – vergelijkt Rutte Nederland met een vaasje. Dat is niet nieuw. En dat Rutte het volk in aanloop naar verkiezingen aanspreekt met een open brief in de krant evenmin.

Wat wel nieuw is: het VVD-logo ontbreekt. De VVD lijkt met de brief de ‘premierbonus’ te willen incasseren: alles draait om Rutte, niet om de VVD.

In zijn brief omschrijft Rutte wat er gebeurt als samenlevingen het vaasje laten vallen. „Kijk naar Groot-Brittannië. Daar hebben (sic) de politici en de inwoners vergeten wat ze samen bereikt hadden. Nu zitten ze in de chaos.” Volgens Rutte zijn er Nederlanders die zich „niet verantwoordelijk [voelen] om er iets moois van te maken.” Hij hekelt „schreeuwende voetbalvaders” langs de lijn. „In de politiek zie ik ze ook voorbij komen. Mensen die bij de microfoon dingen kunnen roepen omdat ze weten dat er toch nooit een meerderheid voor zal zijn. En ze zich dus nooit voor de gevolgen hoeven te verantwoorden.”

Proefballonnen

Bedoelt hij hiermee ook VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff? Binnen zijn partij wordt er gemord over Dijkhoff en zijn vele ‘proefballonnen’ van de afgelopen tijd. In de Peilingwijzer, een gemiddelde van alle peilingen, toont de VVD sinds september een dalende lijn. Oud-partijleider Hans Wiegel verweet hem onlangs nog te veel proefballonnen op te laten. Daar reageerde Dijkhoff laconiek op in het tv-programma Pauw. „Een jaar geleden was nog de grootste waarschuwing: zorg dat je niet te flets bent, alleen maar de bedrijfspoedel van de coalitie. Dat is gelukt in ieder geval.” Niet iedereen binnen de VVD kan die houding waarderen. Het leverde Dijkhoff maandagavond wel de bekro- ning tot Politicus van het Jaar door het EenVandaag-opiniepanel op. Toen Rutte in het Radio 1-programma Dit is de Dag werd gevraagd of hij doelde op Dijkhoff, zei hij dat de VVD „een reputatie heeft van gewaagde plannen”.

Wat ook opvalt aan de advertentie, is dat het VVD-logo ontbreekt. Daardoor is onduidelijk in welke rol Rutte de brief schreef: als premier, als politiek leider van de VVD of als gewone Nederlander. Een woordvoerder zegt desgevraagd: „Hij schrijft de brief als Mark Rutte, en Mark Rutte is één en ondeelbaar.” Rutte zegt dat hij in de brief „normale mensen” onder de aandacht wilde brengen. „Het zijn die unieke verhalen die het land zo bijzonder maken. Daar kan ik emotioneel over zijn.”

De VVD is onzichtbaar, maar heeft wel voor de advertentie betaald. In het tv-spotje waar de advertentie naar verwijst, maakt Rutte duidelijk wat hij van de bevolking vraagt: hij is zelf nog geen vijf seconden in beeld, cijfert zichzelf weg.

Het spotje lijkt erg op een kerstfilmpje van de EO van vorig jaar. In beide is een verborgen camera gebruikt, in beide wordt iemand achter een gesloten gordijn op een podium gezet en verrast door een juichend publiek. Bij de EO zit presentator Bert van Leeuwen in het publiek, bij de VVD Mark Rutte. Deze ziet het probleem niet. „Dat is toch alleen maar mooi?”

Nieuw is het vaasje niet. Tijdens de speech van Rutte op het VVD-congres van afgelopen november zei hij: „Je kunt je realiseren dat dit land juist zo mooi is geworden omdat we altijd hebben geprobeerd om dat tere bezit, dat mooie Nederland, dat tere bezit dat wij met elkaar hebben, zo goed mogelijk te beschermen. Dat is fragiel. Dat kan ook kapot gaan. Ik heb het wel eens vergeleken met een vaasje, dat je met zijn allen als samenleving vasthoudt. En als je dat vaasje als samenleving vasthoudt, dat tere bezit dat we met elkaar hebben, dan zul je moeten vaststellen dat er onderwerpen zijn die extra gevoelig liggen.” Hij noemt dan het Zwarte Pieten-debat als voorbeeld.

De vaasjes-metafoor dook voor het eerst op in het debat met de Tweede Kamer over het mislukken van het pensioenakkoord. Toen gebruikte Rutte het om het pensioenstelsel te omschrijven. „Het is een vaasje dat we als samenleving vasthouden en als we niet oppassen, lazert het uit onze handen stuk op de vloer. Dat is nog niet gebeurd. Het vaasje hebben we nog steeds met z’n allen vast. De pensioenonderhandelingen zijn niet gelukt. Nou goed, we kijken wat er nog kan in de toekomst. Het vaasje is nog niet stuk.”

Bierglas

Ook bij de aftrap van de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 startte Rutte de campagne met een open brief. Toen was het logo van de VVD wel in beeld. De toon van die brief was negatiever.

Waar Rutte nu schrijft over hoe trots hij is op het vaasje Nederland, schreef hij vorig jaar over asociaal gedrag en het belang van normaal doen. Op die brief kwamen zoveel negatieve reacties, dat hij zich gedwongen voelde om zich te verduidelijken in een ingezonden brief aan de Volkskrant . De enige verduidelijking die hij maandag moest geven, was of hij met ‘vaasje’ een bierglas bedoelde. Dat blijkt niet het geval. „Ik ben een wijndrinker. Ik had een echt vaasje in gedachten.”

VVD lijkt ‘premierbonus’ bij Statenverkiezingen met brief te willen incasseren