Burgemeesters verzamelen burgerklachten om de onvrede van gele hesjes te kanaliseren. Deze week begint een Nationaal Debat.

Peter Vermaas ensioenen naar 60 jaar!”, „Geen btw op eerste levensbehoeften!”, „Vermogensbelasting voor alle rijken!” Veel van de voorstellen die Franse burgers aan de vooravond van het door president Emmanuel Macron afgekondigde ‘Grote Nationale Debat’ op klachtenbriefjes bij hun burgemeester achterlieten, zijn sinds de protesten van gele hesjes bekende eisen. Sommige suggesties zijn verrassender („taxibusjes op afroep naar het station of het vliegveld”), lastig te realiseren („ontslag van de president”) of ietwat gedetailleerd („intrekken van de malusregeling voor gepensioneerden die in 1957 geboren zijn”).

Feit is, zegt burgemeester Laurance Bussière van het Normandische dorp Daubeuf-la-Campagne, dat mensen hun best hebben gedaan om hun meningen, vaak voorzien van enige uitroeptekens, op papier te zetten. Toen eind vorig jaar het geweld van protesterende gele hesjes in Parijs een hoogtepunt had bereikt en op het Franse platteland boze burgers nog honderden rotondes bezet hielden, nam de Association des Maires Ruraux de France, de club van burgemeesters van plaatsen met minder dan 3.500 inwoners, het initiatief om de gemeentehuizen open te zetten om de onvrede te kanaliseren.

„Juist deze crisis laat zien dat mensen erg hechten aan bestuur dichtbij”, zegt Bussière. Want dat is de dubbele agenda van de burgemeesters: zij voelen zich niet gehoord en verzetten zich tegen gemeentelijke herindelingen. In 2014 telde Frankrijk nog 36.681 gemeentes, nu 35.158. Maar burgemeesters zijn de enige politieke vertegenwoordigers die nog vertrouwen van de Fransen hebben, bleek vorige week uit een jaarlijkse meting van onderzoeksschool SciencesPo. Hierin gaf 58 procent van de ondervraagden vertrouwen aan zijn burgemeester. Ter vergelijking: 31 procent vertrouwt zijn parlementslid, 25 procent de premier en slechts 23 procent de president.

Drie gemeentekippen

Veel is het niet, Daubeuf-la-Campagne. Er is een kerk, een met instorten bedreigde twaalfde-eeuwse ‘tiendenschuur’ (waar in het ancien régime belastingen werden opgeslagen) en een gemeentehuis, de mairie, in een uit de kluiten gewassen herenhuis. Burgemeester Bussière deelt hier een kamertje met haar secretaresse, achterin is een vergaderzaal voor de gemeenteraad (elf leden) en op zolder staan de archieven. Maar Daubeuf-laCampagne is nog altijd onafhankelijk. Het plaatsje heeft een jaarlijkse begroting van 187.000 euro, 239 inwoners en drie gemeentekippen (Césarine, Yvonne en Blandine), waarvan de burgemeester de eieren distribueert.

„Ik schonk koffie, gaf mensen een chocolaatje en ondertussen ontstonden de interessantste discussies”, zegt Bussière over de dagen dat ze het gemeentehuis voor gele hesjes openstelde. Opnieuw gingen afgelopen zaterdag 84.000 mensen in heel Frankrijk de straat op. Maar de animo vermindert. „Mensen zijn blij als ze gehoord worden. We wilden de

Macron wil debat

discussie weer terugbrengen bij de officiële instituties.”

De klachten en suggesties zijn gebundeld in Cahiers de Doléances, ‘klaagbrieven’, die deze week naar Macron gaan. Die term, door de burgemeesters zo gekozen, is niet zonder historische lading: een paar maanden voor de revolutie van 1789 deponeerden boze burgers onder die naam bij de Staten-Generaal in Versailles hun grieven aan Lodewijk XVI. De vele duizenden klachten en voorstellen die de laatste weken binnenkwamen, moeten een rol spelen in Macrons in december beloofde nationale debat.

Slecht begin

Maar de organisatie van het debat is slecht begonnen. Terwijl de president al in december op regioniveau en online de eerste discussies had willen hebben, zei de organiserende Commission Nationale du Débat Public dat dat onhaalbaar was. Toen de gele hesjes erachter kwamen dat de voorzitter van deze vrij onzichtbare nationale inspraakclub, ex-minister Chantal Jouanno, maandelijks 15.000 euro salaris opstrijkt, werd haar positie onhoudbaar en trok ze zich afgelopen week op het laatste moment terug.

Hier in Normandië, op steenworp afstand van Daubeuf-la-Campagne, geeft Macron dinsdag de aftrap. In een brief heeft hij Fransen maandag opgeroepen mee te doen om tot „een nieuw contract voor de natie” te komen. Maar wie de leiding krijgt en hoe een en ander georganiseerd wordt, is nog onbekend. Wel staan de vier thema’s vast: „ecologische transitie”, „belastingen en publieke uitgaven”, „democratie en burgerschap”, en „organisatie van de staat en publieke diensten”. Een regeringswoordvoerder heeft gezegd dat „sociale verworvenheden” als de afschaffing van de doodstraf, het recht op abortus en de openstelling van het huwelijk niet ter discussie staan.

De vraag is of de laatste onverzettelijke hesjes zich naar Macrons debat willen plooien. Zij spreken van een „maskerade”. Laurent Ricordeau, die in het nabijgelegen Brionne al sinds november op de plaatselijke rotonde staat, heeft „omdat de burgemeester dat wilde” een briefje op het stadhuis achtergelaten met het voorstel om burgers het initiatief te kunnen laten nemen voor referenda, zegt hij. Maar tegelijk bereidt hij acties voor om de komst van Macron dinsdag onmogelijk te maken.

Ook burgemeester Bussière heeft er weinig fiducie in. Achter haar bureau, onder het officiële portret van de president, bladert ze instemmend murmelend door de stapels met teksten die ze de laatste weken ontving. „Ik steun de gele hesjes, maar ik ben tegen het geweld”, laat kapster Véronique in een handgeschreven epistel weten. Net als veel anderen pleit ze voor behoud van voorzieningen op het platteland. „Daar kan ik het natuurlijk alleen maar mee eens zijn”, zegt Bussière. „Diep van binnen ben ik ook wel een beetje een geel hesje.”