CDA breekt met de jaren van Sybrand Buma
Het CDA kiest na het tijdperk-Buma voor een nieuwe, mildere koers. Geen bezorgde burgers meer, maar gemeenschapszin.
Ministers (links) en
Sybrand Buma, de burgemeester van Leeuwarden, die eerder dit jaar opstapte als politiek leider van het CDA, stelde het benoemen van zorgen van burgers centraal. In het nieuwe verhaal dat de partij wil vertellen, maakt deze somberheid plaats voor optimisme en perspectief.
Voor een deel breekt het CDA ook met de jaren van oud-premier en CDA-leider Jan Peter Balkenende. Onder zijn leiding begon de marktwerking in de zorg. In het nieuwe CDA is neoliberalisme een vies woord.
Maandenlang werkte een partijcommissie onder leiding van partijprominent Leonard Geluk aan een een discussiestuk. De titel verwoordt de kern daarvan: Zij aan zij. Deze donderdag wordt dat gepresenteerd. Het moet de basis vormen voor de ideologische koers van het CDA tot 2030. De komende maanden mogen leden en maatschappelijke organisaties hierover meepraten.
De richting is duidelijk: het CDA stapt af van Buma’s cultureel conservatisme en zijn omarming van het bedrijfsleven. Niet langer staan bezorgde burgers centraal, nu is dat gemeenschapszin, kleinschaligheid en kritiek op kapitalisme.
Volgens de twaalf auteurs is het leven een „rat race” geworden. Burgers moeten beschermd worden tegen de uitwassen van de markteconomie. Zo pleiten ze voor fiscale en rechtspositionele bescherming van flexwerkers. Ook willen ze een ‘basisbaan’ lijken de belangrijkste kandidaten als politiek leider van het CDA. voor langdurig werklozen.
„Het CDA snakt ernaar om de maatschappij een positief perspectief te bieden voor de problemen die ze zien. Dat doen we niet door alleen te benoemen wat niet goed gaat”, licht partijvoorzitter Rutger Ploum toe. Daarmee lijkt de partij antwoord te willen geven op de kritiek die het CDA onder Buma kreeg: wél steeds weer de problemen benoemen, maar niet met oplossingen komen.
Ook het standpunt over duurzaamheid en landbouw klinkt anders. Waarschuwde het CDA onder Buma nog voor een ‘klimaatrevolte’, nu ziet de partij ‘kansen’ voor bedrijven. En duurzaamheid, dierenwelzijn en het inkomen van boeren „moeten belangrijker zijn dan de ambitie om de tweede voedselexporteur van de wereld te willen blijven”. Geluk: „Daar willen we komende periode over in gesprek met boerenorganisaties.”
Het nieuwe verhaal van het CDA lijkt op een oud verhaal. In 1995 verlegde de christen-democratische partij de koers, net als nu, met een rapport: Nieuwe Wegen, Vaste Waarden. Toen had het CDA de grootste nederlaag uit de partijgeschiedenis geleden, en was het eerste kabinet zonder confessionelen aangetreden, Paars I. Het CDA koos voor een terugkeer naar de ‘menselijke maat’ als antwoord op onzekerheid en globalisering, onder leiding van Enneüs Heerma, de vader van de huidige fractievoorzitter.
Het verschil met die tijd is dat het CDA zichzelf in een unieke positie bracht: de christen-democratie liep niet in de pas met de tijdgeest, maar had er juist kritiek op. Nu is dat anders. De kritiek op het neoliberalisme en het kapitalisme is erg modieus. PvdA-leider Lodewijk Asscher pleitte afgelopen weekend voor hervorming van het kapitalisme. VVD-fractievoorzitter Klaas Dijkhoff zegt al maanden dat het marktdenken „bijsturing” nodig heeft.
Einde aan hard kapitalisme
Vorig jaar verdedigde Sybrand Buma nog de afschaffing van de dividendbelasting, omdat die maatregel grote bedrijven zou helpen. Nu pleit de commissie voor „heruitvinding van de huidige kapitalistische, exclusief op aandeelhouderswaarde en op korte termijn georiënteerde economie”.
Het CDA breekt niet alleen met de lijn-Buma, maar ook met een christelijk-liberale ideologie die onder Balkenende was ingezet. Balkenende en Klink werkten in de jaren voor de terugkeer naar het centrum van de macht, in 2002, aan een ideologie die meer uitging van de vrije markt. Dat deden ze om de rol van de overheid klein te houden.
Het CDA kiest voor de verkiezingen van 2021 een nieuwe politiek leider, die de nieuwe koers moet gaan uitdragen. De ministers Wopke Hoekstra (Financiën) en Hugo de Jonge (Volksgezondheid) worden vaak genoemd als belangrijkste kandidaten. Het verhaal dat de partij donderdag presenteert, is geen aanwijzing in de richting van de nieuwe politiek leider.
Dat het koersdebat nog niet beslecht is, blijkt wel uit de communicatie over het rapport. In een begeleidende e-mail, gestuurd naar journalisten, staat dat de „cultuur, waardoor we als klein land groot zijn geworden, wordt bedreigd”. Een toon die ver afstaat van die in het stuk. Van het oude CDA is nog geen afscheid genomen.
In het nieuwe verhaal maakt somberheid plaats voor optimisme