‘Ik ben mijn grootste criticus’

INTERVIEW ROLAND EMMERICH De Duitse regisseur Roland Emmerich (63) vernietigde de wereld in hits als Independence Day en 2012. Maar hij steekt ook tijd in projecten waarvan hij vindt dat ze verteld moeten worden, zoals oorlogsdrama Midway.

In de annalen van Hollywood zal Roland Emmerich vooral worden onthouden als succesvol leverancier van campy rampenfilms waarin de regisseur met vrolijk genoegen en op creatieve wijze talloze steden, landen en iconische gebouwen vernietigde. Hij liet de VS verpieteren onder een dikke laag ijs (The Day After

Tomorrow), toonde gretig hoe de wereldbevolking werd weggevaagd door tsunami’s en lavastromen (2012) en liet een ufo met aliens het Witte Huis verpulveren in Independence Day. „De vraag die mij dankzij die film nog steeds het meest wordt gesteld is of ik in aliens geloof”, lacht hij. „Buitenaardse wezentjes zijn volgens mij een uitstekende inspiratiebron. Maar als ze écht bestaan en ze bereiken ooit de aarde en zien wat een zootje wij ervan maken, dat weten ze niet hoe snel ze weer weg moeten komen.”

De laatste paar jaar kiest de nu 63-jarige Duitser – commercieel gezien een van de succesvolste levende regisseurs in Hollywood – steeds vaker voor ‘pet projects’ die in zijn ogen urgente verhalen vertellen. Emmerich haalde zich de woede van de Britten op de hals door te claimen dat William Shakespeare een oplichter was in

Anonymous, hij vereeuwigde met Stonewall de opstand van de lhbt’s in New York eind jaren zestig en nu ontsluit de filmer met het opvallend serieuze Midway een van de belangrijkste zeeslagen van de Tweede Wereldoorlog.

Maan valt op de aarde

„Mijn volgende film is weer vintage Emmerich: de maan dreigt door een botsing met een meteoriet op de aarde te vallen”, grinnikt de regisseur. „Dat soort films komt voortdurend op mijn pad zonder dat ik er moeite voor hoef te doen. Maar ik heb ook een bucketlist met serieuze verhalen die lastig van de grond te krijgen zijn. De slag bij Midway fascineerde mij al sinds het moment dat ik er als student over las.”

Tussen 4 en 7 juni 1942 brachten de Amerikanen de Japanners een gevoelige nederlaag toe op en rond een atol in het noordelijke deel van de Stille Oceaan. Het verlies van meerdere vliegdekschepen betekende een fysieke maar vooral ook morele nederlaag voor Japan, dat zich na de aanval op Pearl Harbor een half jaar eerder onoverwinnelijk achtte.

„Lange tijd heb ik dit verhaal zelf niet gekend”, legt Emmerich uit. „Ik ben opgegroeid in Duitsland dat natuurlijk zijn eigen wonden te likken en trauma’s te verwerken had. Maar ik heb altijd heel sterk het besef gehad dat zonder de inspanning en de moed van soldaten als die in Midway de machtsverhoudingen er tegenwoordig heel anders uit hadden kunnen zien. Films kunnen de wereld niet veranderen, maar ze kunnen wél een signaal afgeven aan het publiek over een bepaald onderwerp. Midway is voor mij een getuigenis van de offers die anderen hebben gebracht voor de wereld en vooral het Europa waarin we nu leven.” Het groeiend aantal wereldburgers dat zich anno 2019 aangetrokken voelt tot populisme en fascisme baart de Duitser oprecht zorgen. „Het is heel goed om ook een nieuwe generatie te blijven herinneren aan het feit dat de recente geschiedenis heeft aangetoond dat dat geen stromingen zijn die leiden tot een betere wereld.”

Whitewashing-kritiek

De regisseur besteedt bij historische drama’s extreem veel tijd aan het correct weergeven van alle details. „Ik ben de grootste criticus van mijn eigen werk; ik werd echt woest van bijvoorbeeld de whitewashing-kritiek die ik kreeg over Stonewall”, verzucht hij. „We hadden lhbt-veteranen op de set die in 1969 bij de opstand aanwezig waren en elke scène toetsten aan hun eigen herinneringen en ervaringen.” Een zelfde zorgvuldigheid betrachtte de regisseur ook bij zijn nieuwe oorlogsdrama. „Als ik mij ergens aan heb gestoord bij Pearl Harbor, die ándere grote Amerikaanse film over de Tweede Wereldoorlog in de Stille Oceaan, is het dat de makers zo relatief weinig tijd hebben besteed aan het geven van een realistisch beeld van de strijd. Ze gebruikten niet eens de juiste vliegtuigen! Dit soort films wordt in de VS op school tijdens geschiedenislessen getoond. Leerlingen geloven daadwerkelijk dat dit een realistische weergave is van wat er op 7 december 1941 gebeurd is.”

Op dit soort misstappen kunnen critici Emmerich niet betrappen, beklemtoont hij. „Zowel de US Navy als Japanse historici hebben ons toegang gegeven tot de blauwdrukken van alle schepen die bij de slag bij Midway betrokken waren. Tijdens het draaien waren er doorlopend twee experts aanwezig die vragen die we hadden direct konden beantwoorden of nazoeken.”

Midway vertelt het verhaal grotendeels door de ogen van de Amerikanen. Maar Emmerich hoopt, in elk geval met een tekst vóór de aftiteling, duidelijk te maken dat ook de Japanse militairen aan het front slechts pionnen waren op het grote schaakbord. „Oorlog is nooit de schuld van de soldaten, maar altijd van de politici die die soldaten aansturen.”

Emmerich werd geboren in 1955 in Stuttgart. Waar zijn twee broers veel interesse toonden in het machinebedrijf van hun vader, las kleine Roland vooral boeken en verdiepte zich in de schilderkunst. „Mijn moeder zei dan: ga lekker naar buiten, wat frisse lucht happen. Ik antwoordde altijd: dat doe ik morgen wel.”

Oorlogsverleden

Als jongetje raakte hij gefascineerd door het oorlogsverleden van zijn vader, die als dienstplichtig Duits soldaat naar het front moest. „Mijn oma was radicaal tegen de nazi’s, maar je riskeerde vooral je eigen leven als je in het Duitsland van Hitler veel tegengeluid liet horen”, vertelt de filmer. Zijn oom Wolfgang, die een bommenwerper bestuurde, stierf aan de tbc – hij kreeg de ziekte tijdens zijn vluchten, net als luitenant Dick Best (Ed Skrein) in de film. „Mijn vader was 17 toen hij het leger in moest, hij was 23 toen Duitsland capituleerde. Hij zei altijd dat Hitler hem van zijn jeugd had beroofd; die woorden zal ik nooit vergeten.”

De regisseur staat vaktechnisch vooral bekend om zijn amusement vol explosies. Maar buiten de set heeft hij zich de afgelopen twee decennia geprofileerd als een belangrijke Hollywood-speler die zijn mening niet onder stoelen of banken steekt.

„Sommige critici vragen zich opeens af waarom ik zo geëngageerd ben geworden”, lacht hij. „Maar in al mijn spektakelfilms zat maatschappijkritiek verborgen. Het heeft niet veel geholpen, maar The

Day After Tomorrow uit 2004 was een noodkreet over de klimaatproblemen. In

Independence Day uit 1996 hebben we ervoor gekozen dat het team dat tegen de aliens vocht heel gemêleerd was: naast witte held Bill Pullman stonden, helemaal gelijkwaardig, een zwarte held (Will Smith) en een joodse held (Jeff Goldblum). Die diversiteit in de cast was toentertijd uniek voor een film met dat budget.”

Homoseksuele succesregisseur

Behalve uitgesproken links-liberaal is Emmerich ook een van de weinige uitgesproken homoseksuele succesregisseurs van Hollywood. In zijn begintijd in de VS deed de Duitser nog wel eens mysterieus over zijn geaardheid. „Ik heb mij nooit ergens voor geschaamd. Maar ik wilde geen label krijgen”, legt hij uit. „De meeste gay-regisseurs maken vooral films over lhbt’s die het heel zwaar hebben. Dat was ook het beeld dat ik meekreeg toen ik mij als jonge filmstudent aan de academie in München inschreef. En dat was een label waar ik vooral niet op zat te wachten; ik wilde films maken waarin ik dingen kon opblazen.” Toen zijn bijnaam ‘master of disaster’ was gevestigd, durfde de Duitser eindelijk publiekelijk uit de kast te komen.

Emmerich is al jaren een van de belangrijkste donateurs van het Gay and Lesbian Center in Los Angeles, dat zich onder meer inzet voor jonge lhbt’s die uit huis zijn gezet vanwege hun geaardheid. „Ik krijg regelmatig brieven van jonge gays die in mij een soort voorbeeld zien. Ik vind dat heel eervol, maar ik ben er toch heel terughoudend in mijzelf te profileren als ‘die gay regisseur’. Dat ben ik niet en wil ik ook niet zijn. Ik ben een regisseur die toevallig op mannen valt; dat soort persoonlijke details bepalen hopelijk niet of ik wel of geen vakman ben die mensen weet te raken met mooie verhalen.”

Midway draait vanaf donderdag in de Nederlandse bioscopen.

Mijn vader zei altijd dat Hitler hem van zijn jeugd had beroofd