Gaat een quotum echt helpen?
Het was natuurlijk vrijwel onvermijdelijk dat politieke partijen zouden gaan schuiven, nadat het bedrijfsleven overstag was gegaan. Eind september adviseerde de Sociaal Economische Raad aan het kabinet om een wettelijk vrouwenquotum in te voeren voor de top van het bedrijfsleven. In de SER zitten vakbonden en lobbyclubs van bedrijven. En tja, als het bedrijfsleven zèlf akkoord is, waarom zouden politieke partijen dan nog tegen zijn?
D66 zei vlak voor het Ser-advies een quotum te willen. Het CDA is sinds vorige week om. Als de SP volgende week instemt, is er een meerderheid in de Tweede Kamer. Topvrouwen stonden deze week al klaar om de champagne te ontkurken.
Je kan denken: dat moeten ze zelf weten. Een quotum is bepaald geen ramp voor het bedrijfsleven, zo bleek in landen als Noorwegen. De vrouwen die werden benoemd waren (zeer) gekwalificeerd voor de baan van commissaris. Bovendien kan ik me best voorstellen dat er door een quotum iets wordt doorbroken. Recentelijk bekende een rij zakelijke topvrouwen van mening te zijn veranderd: ze zijn nu vóór. Commissaris Annet Aris vertelde in NRC over het quotum in Duitsland. „De commissarissen zeiden: we kunnen geen vrouwen vinden. Maar toen ze hun best gingen doen, merkten ze dat het wel kon.” Ik denk ook dat er hier genoeg goede vrouwen te vinden zijn.
Toch vind ik een quotum geen goed idee. Eerst een principieel punt. Een quotum is een paardenmiddel. De overheid zorgt niet meer alleen voor gelijke rechten en gelijke kansen, maar dwingt gelijke uitkomsten af. Zo’n drastische ingreep in benoemingen bij bedrijven kan, maar dan moet wat mij betreft duidelijker zijn dat er sprake is van stelselmatige discriminatie. Natuurlijk is er seksisme, ook in het bedrijfsleven. Maar nu blijft onduidelijk of de verschillende uitkomsten tussen mannen en vrouwen niet ook – in grotere mate – het gevolg zijn van vrije keuzes, bijvoorbeeld de liefde voor deeltijdwerk van Nederlandse vrouwen.
Ik betwijfel bovendien of een quotum echt gaat helpen. Vanzelfsprekend komen er meer vrouwen in de raden van commissarissen: dwang werkt. Maar de hoop is dat een quotum werkt als een vliegwiel. Meer vrouwen aan de top zorgt voor meer vrouwen in leidinggevende posities eronder. Voorstanders voeren verschillende argumenten aan waarom dit zou gebeuren: doordat het old boys-netwerk en de op mannen gerichte, subjectieve selectie wordt doorbroken, doordat vrouwen in de top meer vrouwen benoemen, of doordat vrouwelijke ‘rolmodellen’ vrouwen inspireren om carrière te maken.
In Noorwegen, het land dat al in 2008 een quotum met sancties invoerde, zijn die verwachtingen tot nu toe niet uitgekomen. Er kwamen niet meer vrouwen in de subtop van bedrijven terecht, schrijven CPB en SCP. Dit is opmerkelijk, want Noorwegen geldt als vrouwvriendelijk walhalla met zijn lange ouderschapsverlof en riante kinderopvang.
MEen quotum is een paardenmiddel, maar je verandert de wereld er kennelijk niet mee
et een quotum zet je een paardenmiddel in, maar je verandert de wereld kennelijk niet. Althans niet zomaar. De SER erkent dat en zegt nadrukkelijk dat een quotum alleen niet genoeg is. Bedrijven moeten van de SER óók verplicht worden transparant te zijn over hoe ze meer vrouwen in de raad van bestuur en de subtop krijgen.
Hier zit volgens mij de crux. Meer diversiteit blijft hard werken. Voor elke organisatie. Met een quotum snijd je de bocht af. Met het risico dat daar het denken – en de moeite – stopt.