Wie is er bang voor 5G - en 5 andere vragen
Mobiel dataverkeer is een loodzwaar politiek onderwerp geworden. Deze week wordt duidelijk hoe het 5G-netwerk zal worden aangelegd.
Aan mooie getallen geen gebrek. Met 5G kun je tien keer sneller downloaden, passen er honderd keer zoveel apparaten op een zendmast, en wordt het radionetwerk drie keer zo efficiënt.
Maar de invoering van 5G is ook veel malen controversiëler dan die van eerdere mobiele netwerkgeneraties. Dinsdag vergadert de Europese Telecomraad over de veiligheidsmaatregelen die netwerken moeten nemen om risico’s van spionage of een cyberaanval te beperken. Het wordt dan voor Nederlandse providers duidelijk of en hoe ze Huawei-spullen kunnen blijven inzetten.
De andere cliffhanger is de Nederlandse frequentieveiling, waarvoor het ministerie van Economische Zaken de komende week de regels bekendmaakt. Tegelijk wordt meer duidelijk over de toekomst van ‘Burum’, het satellietinterceptiestation van de inlichtingendiensten in Friesland. Dat moet verhuizen omdat nieuwe 5G-frequenties het afluisteren verstoren.
1 Moeten we met 5G bezorgd zijn over de straling?
Een kleine groep demonstranten verzamelde zich afgelopen week op het 5Gcongres dat onderzoeksbureau Telecompaper in Utrecht hield. Ze vroegen aandacht voor elektromagnetische straling van 5G-netwerk die volgens hen extra gezondheidsproblemen kan veroorzaken.
Volgens het RIVM ontbreekt wetenschappelijk bewijs. De technologie van 5G verschilt niet wezenlijk van eerdere mobiele netwerken. Al hangen er in de toekomst waarschijnlijk meer antennes – de straling blijft binnen de huidige normen maar. Dat neemt de onrust niet weg.
Niet alleen elektrogevoeligen en politici vrezen het 5G-net. Netwerkbeheerders zijn huiverig om te grote of verkeerde investeringen te doen en achteraf Chinese apparatuur uit het netwerk te moeten slopen. Ondanks experimenten met zelfrijdende auto’s en smart industry wil de telecomsector niet voor de muziek uitlopen. De revolutionaire internet of thingstoepassingen die leveranciers van 5G-apparatuur beloven, vergen peperdure netwerken. Zo’n infrastructuur bouwen en dan wachten tot de klanten komen, is voor netwerkbeheerders geen optie.
De 4G-netwerken zijn snel, maar lopen ook snel vol: het mobiele dataverbruik stijgt door onbeperkte abonnementen. De te veilen frequenties rondom de 700 MHZ bieden de nodige extra capaciteit.
2 Gaan we straks extra betalen voor 5G?
In de landen waar 5G nu al in de lucht is, wordt in de helft van de gevallen een premie gerekend voor extra snelle toegang. In Nederland is voorlopig amper snelheidswinst te verwachten – daar zou je provider geen extra geld voor moeten vragen. Het 5G-net zal in de tweede helft van 2020 beschikbaar komen en voorlopig hebben 5G-telefoons – als je ze al kunt kopen – geen meerwaarde. Pas als de 3,5 Ghz-frequentie beschikbaar is in Nederland, in 2022, is verschil merkbaar. Je kunt met 5G ook breedbandverbindingen (kabel of glasvezel) vervangen. De hoge frequenties die daarvoor nodig zijn, worden in Nederland nog niet geveild.
3 Hoe gaat de 5G-veiling precies verlopen?
In het tweede kwartaal van 2020 worden meerdere frequenties geveild: 700, 1.400 en 2.100 MHZ. Twee jaar later, zodra ‘Burum’ verhuist, volgt de veiling van een deel van de 3,5 Ghz-band.
Een recordopbrengst als in Duitsland of Italië is onwaarschijnlijk – daar brachten de 5G-frequentieveilingen elk ruim 6 miljard euro op. In Nederland hoeven maar drie partijen mee te bieden; KPN, Vodafone/ziggo en T-mobile zitten daarbij. De overheid probeert nu ook buitenlandse spelers te interesseren om mee te bieden op de Nederlandse veiling. Komende week verschijnt een advertentie in buitenlandse kranten om extra deelnemers te lokken. Het is een poging om de concurrentie te verhogen en de opbrengst van de veiling op te drijven.
De Nederlandse providers zijn hier niet blij mee. Elke euro die aan frequenties is uitgegeven, kan niet meer in het netwerk geïnvesteerd worden. Maar de verwachting is dat geen nieuwkomer zich zal wagen aan een land waar de mobiele tarieven zo onder druk staan. Het aantal netwerken is teruggebracht tot drie nu Tele2 is opgeslokt door T-mobile.
De overheid probeert buitenlandse partijen te interesseren om mee te bieden op de 5G-veiling
4 Welke rol speelt het Chinese techbedrijf Huawei? De Verenigde Staten gebruiken de introductie van 5G om China de duimschroeven aan te draaien in hun handelsoorlog. Huawei, China’s succesvolste technologiebedrijf, is verbannen in de VS. De Amerikaanse druk om geen Huawei-spullen te kopen is groot en de lobby intens.
Europa wil een eigen koers varen, omdat China niet alleen een bedreiging is. Het is ook een afzetmarkt voor chipbedrijven als ASML, NXP of de Duitse autoindustrie. Huawei is nooit betrapt op achterdeurtjes in software. Bovendien: ook een netwerk zonder Chinese apparatuur is niet immuun voor hackers.
Het Chinese hackgevaar is reëel, benadrukt de AIVD. Chinese apparatuur zou een wapen in een cyberoorlog kunnen zijn: één van de rampscenario’s is dat Huawei onder druk van de niet-democratische Chinese overheid Europese netwerken platlegt. Chinese apparatuur zit al jaren op cruciale plekken in de Nederlandse data-infrastructuur – tot voor kort amper onderwerp van discussie. De geheime diensten staan zelf onder druk: de VS dreigen uitwisseling van inlichtingen terug te draaien als ze Huawei niet weren. 5 Welke veiligheidsmaatregelen zijn nodig voor het 5G-netwerk? Nederland volgt de lijn van de EU, waarin onderscheid gemaakt wordt tussen kernnetwerken (‘core’), radionetwerken (de antenne met achterliggende versterker) en de klantenregistratiesystemen. Alleen de kern wordt als een kritiek onderdeel beschouwd. Het is te verwachten dat Nederland, net als het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, Huawei wel als leverancier van radionetwerken toestaat.
Volgende week volgt een algemene maatregel van bestuur met een voorzetje voor de trucs die netwerken moeten uithalen. De details blijven sowieso staatsgeheim. Mobiele netwerken draaien op software die continu vernieuwd wordt. Updates moeten gecontroleerd worden op achterdeurtjes, en er zijn strenge waarborgen nodig voor wie onderhoud doet en toegang krijgt tot het netwerk.
Landen of bedrijven zijn niet bij voorbaat uitgesloten. Telecomproviders vinden dat ze zonder Huawei te afhankelijk zijn van Nokia en Ericsson, de andere leveranciers. Strengere veiligheidsnormen gelden voor iedereen – ook Huaweis concurrenten houden rekening met tijdrovende extra audits. Het ‘ontchinezen’ van netwerken zou veel tijd en geld kosten – zeker voor KPN en T-mobile, die allebei een radionetwerk van Huawei aanleggen. T-mobile heeft ook veel Huawei-apparatuur in de kern van het netwerk.
Instellingen met kritische toepassingen (industrieel of militair) kunnen private 5G-netwerken aanleggen met hun eigen apparatuur. Daarvoor is spectrum beschikbaar. Saillant detail: één van de voordelen van 5G is dat het radioverkeer beter bestand is tegen nepantennes die hackers, maar ook opsporingsdiensten gebruiken.
6 Is de apparatuur het grootste risico?
De afhankelijkheid van Chinese leveranciers als Huawei groeit. Maar Europa leunt ook sterk op Amerikaanse techbedrijven. Zo staan alle populaire communicatie-apps op op smartphones onder controle van Facebook, inclusief Whatsapp. Minister Grapperhaus van Veiligheid en Justitie (CDA), stelde onlangs in Nieuwsuur dat de inlichtingendiensten toegang moeten hebben tot goed versleutelde chatdiensten als Whatsapp en imessage. Zo’n achterdeurtje maakt software echter kwetsbaar voor alle hackers – ook die uit China.
Het eerste Nederlandse 5G-netwerk zal amper sneller zijn dan wat we nu al gewend zijn