In Dubai lijken de gouden tijden voorbij
Met 250 bedrijven en 7.500 mensen is Nederland goed vertegenwoordigd in Dubai. Maar de „abnormale” groei is wel voorbij.
De bar van het Dubai Marriott Harbour Hotel is op de 52ste verdieping. Zowel het wereldberoemde palmeiland als de naastgelegen haven in aanbouw zijn goed te zien. Koen Sweers, area manager van baggeraar Van Oord, wijst naar de kale eilandjes voor de kust. „Kijk, daar komen de cruiseschepen te liggen. De kade is lang genoeg voor twee schepen achter elkaar. Over een half jaar staan daar cruiseterminals.”
Voor Van Oord is het werk aan de haven, met een contractwaarde van 260 miljoen euro, zo goed als klaar. „We zijn aan het demobiliseren. De schepen blijven in de buurt voor een volgende klus.” Dubai heeft er weer een nieuw stuk land bij, de projectontwikkelaars kunnen aan de slag. Dubai Harbour is het jongste megaproject van het Rotterdamse bedrijf in de stadstaat aan de Perzische Golf. In totaal zorgde de baggeraar voor 3.200 hectare nieuwe land voor de kust van Dubai.
De aanleg van Dubai Harbour begon in de zomer van 2017 en zou eigenlijk in mei van dit jaar klaar zijn. De opdrachtgever voegde echter tussentijds werkzaamheden toe, waardoor de opleverdatum verschoof. Ook moesten onderdelen eerder klaar zijn. Sweers. „Ze wilden aan de ene kant al beginnen met bouwen terwijl wij aan de andere kant nog bezig waren met zand opspuiten.”
Dubai heeft haast. Alles moet klaar zijn voor Expo 2020, de wereldtentoonstelling die in oktober begint. Het half jaar durende evenement trekt naar verwachting ruim 20 miljoen bezoekers. Op 4,5 vierkante kilometer aan de zuidkant van de stad wordt hard gebouwd aan de paviljoens van 192 landen. Op borden langs de weg, op vliegtuigen van Emirates, in gesprekken met inwoners: de Expo is overal. Dubai kijkt reikhalzend uit naar de economische boost die naar verwachting jarenlang zal doorwerken.
Veel breder dan olie
Zo goed gaat het namelijk niet in het commerciële centrum van het Midden-oosten. Dubai leunt veel minder dan de andere zes emiraten op fossiele brandstoffen. Voor de Verenigde Arabische Emiraten als geheel vormen olie en gas ruim 30 procent van de inkomsten, voor Dubai slechts 6 procent. De economie is met succes ‘gediversificeerd’. Het geld komt uit andere sectoren: vastgoed, toerisme, financiële dienstverlening, logistiek en transport. Openheid is cruciaal: van de
3,3 miljoen inwoners is 92 procent buitenlands en 70 procent man, veelal arbeiders uit India en Pakistan
Dubai overleefde de crisis van 2008 dankzij geld van rijke buurman Abu Dhabi. De jaren daarna waren goed, maar de laatste vijf jaar neemt de groei af. Vorig jaar steeg het bruto binnenlands product met slechts 1,9 procent, dezelfde bescheiden groei als in 2010.
Vastgoed, voorheen de trekker, is nu het zorgenkind geworden. Ironisch genoeg zijn het juist de grote projectontwikkelaars (Emaar, Damac, Nakheel) die zichzelf op hun wolkenkrabbers promoten. De huizenprijzen zijn sinds 2014 met een kwart gedaald, door overaanbod en afgezwakte groei. Het aantal toeristen blijft steken op 16 miljoen per jaar.
Nederlandse bedrijven maken graag gebruik van het liberale economische regime van Dubai. Een vestiging openen is makkelijk, inkomstenbelasting is er niet. Zo’n 250 Nederlandse bedrijven, groot en klein, hebben een vestiging in Dubai. De stad heeft 7.500 Nederlandse inwoners. Is werken in Dubai voor hen nog wel aantrekkelijk, nu de glans van de groei eraf is?
Het Nederlandse consulaat-generaal zit – in lijn met het landnummer – op de 31ste verdieping van een kantoortoren tegenover een luxehotel. Ook hier een prachtig uitzicht over de kustlijn. De Nederlandse overheid, met name de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, stimuleert Nederlandse bedrijven om zaken te doen in de Golfregio. Vorig jaar was de Nederlandse uitvoer naar de VAE twee keer zo groot als de invoer: 3,2 miljard euro tegen 1,6 miljard euro.
Stefanie Schachtschabel, eigenaar van een bedrijf voor mediaproducties, is voorzitter van de Netherlands Business Council, de belangenbehartiger voor Nederlandse bedrijven in Dubai. Meer dan 200 bedrijven zijn lid, inclusief grote als Shell, Philips en ING. De NBC werkt nauw samen met het consulaat.
Pioniers en handelaars
Schachtschabel maakt zich geen grote zorgen. „De tijd van het goudscheppen is voorbij, de marges zijn minder hoog, dat klopt. De overheid is trager met betalen van opdrachten. Maar de economie groeit nog steeds. Dat expats plaats moeten maken voor lokale mensen, de emiratization, en dat we sinds vorig jaar een btw van 5 procent hebben, beschouw ik als normalisering van de economie. We gaan van abnormaal naar normaal, dat vind ik positief. Voor de sectoren die het nu minder doen, komen wel nieuwe sectoren. Emirati zijn pioniers en handelaars, ze verzinnen wel iets nieuws.”
Schachtschabel denkt dat er voor Nederlandse bedrijven genoeg werk blijft. „Alles is nu gericht op de Expo. Dat levert ook veel opdrachten op, bijvoorbeeld voor een bedrijf als Holland Water dat legionella in waterleidingen bestrijdt. Nederlandse kennis blijft hier hard nodig. Het verbruik van elektriciteit en water ligt hier extreem hoog, bijna al het voedsel wordt geïmporteerd. Nederland is veel verder met verduurzaming, daar kunnen we veel in betekenen.”
Ondernemers zien kansen, ook bij tegenslag. Voor de avonturiers in Dubai geldt dat dubbelop. Dat blijkt op een drukbezochte bijeenkomst voor de Nederlandse gemeenschap, georganiseerd door het consulaat om de expats te informeren over de Expo. Mensen kennen elkaar, er is alcohol, het had evengoed een zaaltje in Nederland kunnen zijn. Details verraden de echte locatie: bij vertrek krijgen de bezoekers een stempel voor de valet parking. En er is de „belangrijkste vraag” uit de zaal: „Is de Expo licensed?” Buitenlanders mogen thuis en in restaurants die daarvoor een vergunning hebben alcohol drinken. Er zijn plaatjes van een kameel in de wei en koeien in de woestijn – „dat beeld is echt hoor, in Oman.”
Strand is vlakbij
Een van de bezoekers is Willum van den Hoogen, directeur van Florius. Hij vervoert bloemen van kwekerijen in Ethiopië en Kenia naar Japan, Europa en de VS, vaak via Dubai. Zijn bedrijf met twaalf werknemers draait om software voor efficiënte logistiek. Ook Van den Hoogen spreekt over „normalisering van de economie”. „Dit is een langzame recessie, daar is niets mis mee. Het is niet erg dat de overspannen toestand verdwijnt.” De economische neergang heeft zelfs voordelen: „De huisvestingskosten voor mijn werknemers zijn flink gedaald.” Van den Hoogen zou ook elders kunnen werken, maar hij houdt van Dubai, met het strand vlakbij.
Toeristen zijn er nog volop, blijkt tijdens een ritje met Sweers over Palm Jumeirah, het eiland dat Van Oord aanlegde. Op de bladeren staan dure villa’s,
Dit is een langzame recessie, daar is niets mis mee. We gaan naar normaal
Willum van den Hoogen
bloemenhandelaar
de ringdijk rondom staat vol met hotels. Naast het Disney-achtige Atlantis wordt gebouwd aan het nog grotere Royal Atlantis, met 800 kamers en elf restaurants.
Overcapaciteit aan woningen is een serieus probleem, zegt Sweers. De topman van ontwikkelaar Damac pleitte onlangs voor een bouwstop van twee jaar. Sweers: „De prijsdaling heeft gevolgen. Het vertrouwen neemt af, expats trekken weg. De grote vraag is: wat gebeurt er na de Expo? Dubai zet altijd stippen op de horizon. Nu is dat de Expo, dat leidt tot veel activiteit in bouw en infrastructuur. Ik vertrouw er op dat een nieuwe stip daarna voor nieuwe kansen zal zorgen.”
Het zijn niet alleen economische factoren die het succes van Dubai bedreigen. Decennia lang was de stad een stabiele oase in een politiek onrustige regio. Met de toenemende spanning tussen Iran – bijna zichtbaar aan de overkant van de Golf – en bondgenoot Saoedi-arabië, de oorlog in Jemen, de blokkade van Qatar en belaagde olietankers in de Straat van Hormuz, is die positie aan het wankelen. De zakelijke diensten voor Iran staan onder druk door de Amerikaanse sancties.
Gespreksthema onder expats
De geopolitieke onrust is zeker een gespreksthema onder expats, zegt Sweers. „Ik ben niet zo bezorgd om escalatie in Dubai zelf, het is hier stabiel met goede voorzieningen. De situatie in landen rondom heeft wel invloed. Je merkt dat projecten daar minder snel doorgaan.”
Toch kijken Nederlandse bedrijven naar kansen elders in de regio, zegt Sander Janssen van Nlinbusiness, een organisatie die Nederlandse bedrijven ondersteunt bij internationaal ondernemen. „Dubai is een uitstekende springplank voor activiteiten in de regio, bijvoorbeeld in Saoedi-arabië.” Het land dat wat mensenrechten betreft ergens onderaan de wereldranglijst bungelt, wil de economie diverser maken en toerisme stimuleren. Van Oord zou graag een rol spelen bij drie megaprojecten aan de Rode Zee, zegt Sweers. „Daar zit voor ons mogelijk werk in. Toch kijken we er met voorzichtigheid naar, want Saoedische plannen zijn onzeker. De koers kan zomaar weer veranderen. Dat is het voordeel van Dubai: je weet waar je aan toe bent. Er zijn problemen, maar dit blijft een open economie.”