Groot-brittannië
Standplaats Noord-engeland: In het armere Morecambe stemmen ze Tories, in het rijkere Lancaster Labour.
Om Morecambe te begrijpen kun je maar op één plek beginnen: aan het water. Bij vloed varen garnalenkotters af en aan. Bij eb valt de baai droog en kronkelen geulen en prielen door het wad. Het water heeft Morecambe veel gebracht – zegeningen en rampspoed.
De toeristen die vanaf de negentiende eeuw kwamen, transformeerden Morecambe tot een levendige badplaats, tot ze uitweken naar de Spaanse costa’s. De gebeurtenissen op een bitterkoude februari-avond in 2004 zorgden ervoor dat Morecambe voor altijd geassocieerd wordt met de dood van 21 Chinese arbeidsmigranten. Zij werden in containers het land binnengesmokkeld en als slaven aan het werk gezet om kokkels te rapen. Het opkomende tij verraste hen en ze verdronken.
Vanaf het water gezien, strekt Morecambe zich uit als een lint van wijken en dorpjes. Hoe verder van de monding, hoe welvarender. De statige huizen langs de promenade zijn B&B’S met recht-voor-zijn-raap-namen als Yacht View (tegenover de zeilvereniging), Furness View (met zicht op Barrow-in-furness). Het centrum toont goedkope winkelformules en leegstand. Aan de rand van het stadshart staan de blokkendozen van Aldi en Morrison-supermarkt. Daarna begint West End, ooit door bewoners ‘Best End’ genoemd, omdat de badgasten daar neerstreken en ’s avonds naar het theater gingen. Nu zijn de herenhuizen vervallen.
Vanaf Morecambe landinwaarts tuft de stadsbus door straten met aan weerszijden identieke bungalows, bedekt met pebbledash, een laag isolerende kiezelstenen. Saai, aangeharkt en typisch Brits suburbia. De woonwijken lopen over in Lancaster, een opgeruimd en opgewekt stadje, met een imposant kasteel op een heuvel.
Lancaster lijkt kosmopolitischer. Je koopt er vegetarische samosa’s, er zijn twee grote boekhandels en drukke winkelstraten. Een paar mijl ten zuiden van de stad, langs een drukke weg, staat de moderne campus van de universiteit, een van de meer gerenommeerde van het land.
Buren maar anders
Morecambe en Lancaster zijn buren, maar de contrasten zijn groot, de breuklijnen die in de afgelopen drie chaotische Brexit-jaren in het gehele Verenigd Koninkrijk zichtbaar werden, tref je hier op elkaar gepropt. In Morecambe zie je de gevolgen van tien jaar harde bezuinigingen vaker terugkomen in armoede, teloorgang en bitterheid. Het verzorgde Lancaster laat tegelijk zien dat ellende lang niet altijd de hoofdmoot is, maar dat er ook rijkdom is, en optimisme.
Al die zaken bestaan in de streek naast en door elkaar, een Tale of Two Cities, zoals Charles Dickens schreef in 1859: „It was the best of times, it was the worst of times”.
In Morecambe hoopt David Morris namens de Conservatieven herkozen te worden. Bij de vorige verkiezingen in 2017 behaalde hij een meerderheid van slechts 1399 stemmen. Lancaster wordt in het Lagerhuis vertegenwoordigd door Cat Smith van Labour, vertrouweling van partijleider Jeremy Corbyn.
Tijdens het Brexit-referendum in 2016 stemde dit deel van graafschap Lancashire in nipte meerderheid (51 procent) voor vertrek. In Morecambe kom je meer Leave-stemmers tegen, in Lancaster meer Remainers.
Als het donker wordt, om vier uur ’s middags, fietsen jongeren in Morecambe met hoodies en heuptasjes langzaam rondjes tot ze kort worden aangeklampt door mannen die diep in hun kraag zijn weggedoken. Buurtbewoners klagen over drugsoverlast. In Lancaster struinen groepen Chinese, Amerikaanse en Engelse studenten opgetogen van kroeg naar kroeg. In Morecambe zitten buitenproportioneel veel Thaise massagesalons en goedkope slijterijen. In Lancaster hebben de boekhandels weelderige kerstetalages.
Op een punt is het straatbeeld in Lancaster en Morecambe, van rijk Bare tot West End, hetzelfde: er is amper een spoor te bekennen van de aanstaande verkiezingen op 12 december. Je kunt eindeloos zwerven, tot de zeewind het laatste beetje gevoel uit je oren heeft geblazen, en slechts een handvol Labour-posters achter het raam turven of een Vote Conservativessticker op een auto.
Vraag een bewoner van de twee stadjes naar hun kijk op de politiek en de kans is groot dat je eerst een paar krachttermen moet doorstaan. Lagerhuisleden zijn rukkers, shites (keutels), leugenaars en volksmenners. „Ik mag voor het eerst stemmen en dat vind ik een belangrijk recht, maar ik maak mijn biljet honderd procent zeker ongeldig”, zegt Lex Johnston (20), tweedejaars student politicologie. Hij deelt flyers uit op de campus van de universiteit. Voor wat extra attentiewaarde, heeft hij een muizenpak aangetrokken. Hij zet zijn pluchen knaagdier
kop even af. „Geen van de grote partijen verdient mijn stem. Niet de Brexit, maar het klimaat is voor mij godsgruwelijk belangrijk. Labour wil honderden miljarden investeren in duurzaamheid, maar heeft geen geloofwaardig plan hoe aan dat geld te komen. Belastingverhogingen zijn slecht voor de economie, waardoor ik na mijn afstuderen geen baan kan krijgen.”
Uiteinden van het politieke spectrum
Zijn medestudent Atree Ghosh (21, accountancy en financiën) is het daarmee eens. De Conservatieven en Labour zoeken het uiteinde van het spectrum op om stemmen te winnen, terwijl de meeste kiezers juist centrisme verlangen, zegt Ghosh, geboren in India, opgegroeid in Dubai, maar als staatsburger van het Gemenebest stemgerechtigd. „Ik merk dat het buitenland altijd het Britse pragmatisme waardeerde. Dat respect wordt op deze manier minder.”
Ghosh hoopt dat de verkiezingen weer een
hung parliament opleveren, een parlement waar geen partij een meerderheid heeft. „Dan krijg waarschijnlijk een regering van Labour, maar met steun van de Liberal Democrats en de Greens. De scherpste linkse randjes, zoals het nationaliseren van telecombedrijven, verdwijnen dan. Ik denk dat coalitieregeringen beter zijn omdat politici moeten nadenken over compromissen die breed draagvlak hebben.”
Labour en de Tories voeren in Morecambe en Lancaster meerdere campagnes. Op een pilaar bij de universiteit hangt een Labour-poster die belooft dat als de arbeiderspartij wint, er een nieuw Brexit-referendum komt, waarin een voortzetting van het Brits Eu-lidmaatschap tot de mogelijkheden behoort. Op straat in Morecambe wijst Lizzie Collinge, kandidaat voor de sociaal-democraten, vooral op de bezuinigingen van de Conservatieven van de afgelopen tien jaar, alsof de Brexit geen thema is.
De Conservatieve kandidaat Morris laat amper zijn gezicht zien in het openbaar. Hij weet dat zijn partij landelijk momentum heeft, dus is het belangrijker om geen fouten te maken dan om zichtbaar te zijn.
Hij kiest voor afstandelijke filmpjes op sociale media waarin hij wijst op zijn successen van de afgelopen jaren, zoals een verbreding van de doorgaande weg. De Brexit? Ook bij hem geen thema om te veel over te praten, want dan moet hij de ruzie binnen zijn partij van de afgelopen drie jaar uitleggen.
Juist dit soort vermeende slimmigheden wekt wrevel, zegt het echtpaar Anita en Thomas Mather. De twee zeventigers zitten aan een
full English breakfast in een café op de grens van Morecambe en West End. „Het is drie jaar na het Brexit-referendum. Regel het gewoon”, zegt Anita. Thomas stemde voor de Brexit. Anita stemde Remain. Toch zegt ze: „Het is een principezaak geworden. Wij, als volk, stemden voor de Brexit dus moet die uitgevoerd worden. Als politici dat niet doen, is dat schadelijk voor onze democratie, voor de waarden die dit land hoog hoort te houden.”
Anita komt uit een rijkere familie, die van 1890 tot 1990 een brouwerij en 42 pubs in eigendom had. Zij ging naar een ‘grammar school’, een openbare middelbare school met een elitair karakter, en werd directeur van een psychiatrisch ziekenhuis.
Thomas komt uit een arbeidersnest.
„Rood!”, zegt hij. Hij groeide op in armoede, werd bouwvakker en uiteindelijk de baas van zijn eigen aannemersbedrijf. Beiden zijn zwevende kiezers die in het verleden gecharmeerd zijn geweest van zowel Labour als de Tories. Ze klagen over de maatschappij: te veel criminaliteit, te weinig samenhang, te veel buitenlanders, te lange wachttijden in de zorg, geen respect voor ouderen, te veel drugsgebruik, te veel armoede.
„In de afgelopen decennia zijn er zo veel diensten verdwenen in de regio dat er bijna niks meer over blijft. Vroeger kon je naar het openbare badhuis, naar de bieb, waren er goeie ziekenhuizen. Nu niks meer. Dat levert een harde samenleving op”, zegt Anita Mather.
Toch overwegen de twee niet op Labour te stemmen. De plannen van de partij spreken je alleen aan als je erin gelooft dat de politiek je kan helpen, zegt Thomas. „Dan denk je dat het inderdaad loont meer belasting te betalen omdat je er een nieuw ziekenhuis voor terugkrijgt”, zegt hij.
Zelf is hij dat vertrouwen kwijt. Hij stemt Tory, net als Anita. Met een zwaar gemoed, zeggen ze, want ze vinden Boris Johnson glibberig „Toch is het beter met Johnson als premier snel de EU te verlaten en belastingen laag te houden om ondernemers de ruimte te geven”, zegt Thomas Mather.
In een van de hotels aan de baai haalt Jo Wilkinson een doekje over de tafels. Ze heeft een kater van een stapavond en baalt: ze was niet op tijd wakker om ontbijt te maken voor een vroege gast. Zoiets kan een slechte recensie opleveren, zegt ze.
Haar ouders bestierden een winkel, zij runt nu de B&B. Met haar man Graham woont ze in het souterrain. Het is stevig aanpoten. Graham draait per week drie diensten van twaalf uur in een textielfabriek. „Ze maken keffiyehs”, zegt ze. „Zo grappig dat die ijdele mannen in Saoedi-arabië rondlopen met een doek uit miezerig Lancashire.”
Jo komt uit een gezin van Tory-stemmers, Graham stemde Labour. Nu weten ze het niet. „Politiek is belangrijk. De besluiten van politici hebben gevolgen voor de echte wereld.” Toen het toerisme als sector inzakte, besloot de politiek in de jaren zeventig om kerncentrales te bouwen in Heysham, het volgende dorp. „Daar profiteer ik nu nog steeds van, want mijn gasten zijn vaak ingenieurs en monteurs die daar klussen van een paar weken of maanden hebben. Levert flink geld op.”
Dat betekent overigens niet dat Wilkinson zich verdiept in de verkiezingen. Labour-leider Jeremy Corbyn die weigert zijn excuses aan te bieden voor antisemitisme in zijn partij? Geen idee. Johnson die een interview met de BBC ontloopt? Het zal wel. De partijprogramma’s? Niks van meegekregen. Kranten leest ze niet meer. „Na het referendum zond de BBC alleen maar herhaling en geruzie over de Brexit uit”, zegt ze. „Ik heb toen de radio uitgedraaid. Beste besluit ooit.”
Wij, als volk, stemden voor de Brexit dus moet die uitgevoerd worden
Anita Mather Anti- Brexit stemmer