‘We moesten toezien hoe collega’s afgevoerd werden’
Opgepakt, spullen doorzocht – en plots weer vrijgelaten. De redactie van het laatste onafhankelijke medium in Egypte, Mada Masr, kampt met intimidatie.
Op 23 november wordt er vroeg in de ochtend luid op de deur gebonkt bij Shady Zalat. De 37-jarige journalist werkt als redacteur bij Mada Masr. Vier agenten in burgerkleding komen zijn huis in Caïro binnen, bewapende veiligheidstroepen in uniform blijven buiten. De agenten weigeren zich te identificeren en laten geen geldig arrestatiebevel zien. Ze kidnappen Shady en nemen zijn laptop, documenten en mobiel in beslag. Ze nemen hem mee naar het politiebureau in Giza, zeggen ze. Uiteindelijk blijkt dat hij op het hoofdkantoor van de veiligheidsdienst in buitenwijk Sheikh Zayed wordt vastgezet.
Mada Masr is inmiddels het enige onafhankelijke nieuwsmedium in Egypte. President Abdel Fattah al-Sisi houdt de media sinds zijn aantreden in 2014 in een ijzeren greep. De meeste kranten, sites en omroepen zijn in het bezit van het leger en zenden propaganda uit. Websites worden geblokkeerd, journalisten gearresteerd of gedeporteerd en politieke gevangenen opgesloten voor het verspreiden van ‘nepnieuws’. Mada Masr is voor velen binnen en buiten Egypte de belangrijkste bron voor onafhankelijk en kritisch nieuws.
Volgens Hassan El Azhari, advocaat van Mada Masr, begonnen de problemen in 2015 toen journalist Hossam Bahgat werd opgepakt. Twee jaar geleden werd de site geblokkeerd – die is vanuit Egypte alleen via een VPN-connectie te zien. Het meest recente artikel, waarschijnlijk de aanleiding voor de actie tegen Mada Masr, ging over Sisi’s zoon die faalt bij de Algemene Inlichtingendienst en wordt overgeplaatst naar een diplomatieke missie in Rusland.
Na de arrestatie van Shady Zalat werkt het team van Mada Masr eraan het nieuws zoveel mogelijk te verspreiden om druk uit te oefenen op de autoriteiten. Op zondagmiddag 24 november komen ze samen op het kantoor van Mada Masr voor overleg.
Veiligheidsdienst op de redactie
Sharif Kouddous is een van de achttien journalisten die op dat moment op het kantoor zijn. Hij vertelt naderhand dat om half twee zo’n tien mannen van de veiligheidsdienst in burgerkleding het kantoor binnendringen en de deur op slot doen. Ze zijn agressief, verspreiden zich snel door de ruimte. Het eerste wat ze doen is telefoons en laptops afpakken. De journalisten moeten met hun rug tegen de muur staan en een voor een hun spullen identificeren en ID-kaart inleveren. Sommigen moeten hun telefoon en laptop ontgrendelen.
Drie uur lang worden de journalisten vastgehouden op de redactie. Onder hen twee freelancers die voor Mada Masr werken - een Britse en een Amerikaan - en twee journalisten van France 24 die een interview met hoofdredacteur Lina Attalah hadden over de arrestatie van Zalat. Afwisselend worden Lina Attalah, journalist Mohamed Hamama en de buitenlandse journalisten ondervraagd.
Rond half vijf arriveren extra agenten en worden hoofdredacteur Attalah en journalisten Hamama en Rana Mamdouh gearresteerd. „Een verschrikkelijk moment”, zegt Kouddous. „We moesten toekijken hoe ze werden meegenomen en wisten niet welk lot hen te wachten stond.”
Advocaat Hassan El Azhari beschrijft hoe de drie journalisten in een politiebus aan elkaar geketend zitten en naar het politiebureau in de buurt Dokki worden gereden. Ondertussen worden de buitenlandse freelancers naar hun appartement gebracht om hun paspoort op te halen. Later blijkt dat ze het land die dag niet hoeven te verlaten. Of er verdere juridische consequenties volgen, is niet duidelijk.
Wanneer El Azhari bij het politiebureau aankomt, krijgt hij geen informatie. Een lid van de vakbond zegt hem dat de drie journalisten onderweg zijn naar een andere locatie waar ze ondervraagd en vastgehouden zullen worden. Plotseling draait de bus om en keert terug naar het politiebureau waar de drie kort daarna worden vrijgelaten. In een artikel op Mada Masr noemt Attalah dit „een wonder”. Ondertussen krijgt El Azhari een telefoontje van Shady Zalat dat hij is vrijgelaten en afgezet aan een snelweg.
Wat er gebeurde is een duidelijke schending van de wet, vertelt El Azhari in zijn kantoor in Caïro. In de week na de arrestaties en inval bij Mada Masr worden op dinsdagavond drie journalisten, niet van Mada Masr, opgepakt in een koffietent in Caïro. Zij spraken zich openlijk uit over de arrestatie van activist Esraa Abdel Fattah. Donderdag wordt nog een journalist bij huis gearresteerd.
„We weten niet wat de toekomst brengt voor Mada Masr”, zegt Sharif Kouddous. Stellig: „We zullen doorgaan met publiceren, met ons werk.”
President Abdel Fattah al-Sisi houdt de media in een ijzeren greep