Als Rutte III telkens dezelfde fout begaat

Je hoort er niemand meer over, zeker 50Plus niet, maar Henk Krol maakte een maandje of tien geleden nog een samenwerking met de partij van de Haagse politicus Richard de Mos bekend. De twee zinspeelden zelfs op een gezamenlijke lijst voor de Tweede Kamerverkiezingen. Maar sinds De Mos en een collega-wethouder worden verdacht van corruptie, en de rijksrecherche bij een partijfinancier van De Mos een vuurwapen met munitie aantrof, is het misschien ook logisch dat ze bij de ouderenpartij even een ommetje maken.

Wat me interesseert: waarom spreekt geen politicus Krol aan op zijn beoordelingsvermogen? Je kunt redeneren dat dit onzuiver is – guilt by association. Je kunt ook zeggen dat juist de intuïtie van politici van belang is.

Maar ik vermoed dat er iets anders speelt. Als je met politici, bijvoorbeeld binnen de coalitie, doorpraat over hun electorale kansen, valt op hoe gelaten ze zijn. Ze vertellen je dat kiezers geen verband leggen tussen prestaties (of fouten) en partijkeuze. Kiezers beoordelen de idealen en plannen van een partij. Zij kijken vooral vooruit.

En dus zeggen politici: kiezers beginnen straks niet over vergissingen – maar over verlangens.

TMaar waarom vraagt geen politicus naar het partnerschap van 50Plus en Richard de Mos?

och zie je juist nu, net als vorig najaar, de tekortkoming van die redenering. Nadat Buma (CDA) zomer 2018 het gevaar agendeerde dat de klimaatplannen voor gewone mensen onbetaalbaar waren, gaf dat Baudet zuurstof om in maart de Statenverkiezingen te winnen.

En nu het kabinet al een half jaar tobt over structureel beleid voor stikstofreductie, en bewindslieden steun aan protesterende boeren en bouwers gaven, zie je dat Wilders en Baudet opnieuw een virtuele opmars maken. In de Peilingwijzer staan ze samen op ruim dertig zetels: als uitslag zou het voor nationalistisch rechts een record zijn.

Het stramien is dus helder. Wanneer coalitiepolitici van binnenuit ongemak uiten over mogelijke gevolgen van eigen beleid, geven ze oppositiepartijen vleugels. En als dat vervolgens tot maanden uitstel leidt – zie klimaat, zie stikstof – gebeurt exact het omgekeerde van wat zoveel coalitiepolitici denken: hun niet-presteren draagt wel degelijk bij aan de malaise van de coalitie of althans coalitiepartijen.

Dus het is mooi als coalitiepolitici later nieuwe plannen en vergezichten willen uitdragen. Maar dat maakt pas kans als ze over stikstof, net als eerder over klimaat, schappelijke keuzes en helder beleid vaststellen. En misschien een beetje opschieten. Anders staan Wilders en Baudet straks al een straatlengte voor als zij nog aan hun nieuwe verhaal moeten beginnen. Dus eerst beoordelingsvermogen graag, dan presteren – en pas daarna, misschien, vooruit kijken. Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Lotfi El Hamidi.