Alleen als presentator en in ‘vox pop’ zie je vaker vrouw

Al tien jaar hameren NPO en Den Haag op representatie: meer vrouwen op tv. Het helpt niets, blijkt uit nieuw onderzoek. Het aandeel blijft hangen rond een derde.

Het gaat niet beter met de representatie van vrouwen op tv in non-fictie-programma’s – nieuws, actualiteiten en amusement. Slechts 36,6 procent van de mensen in beeld is vrouw, blijkt uit een steekproef onder prime-time programma’s uitgevoerd door het Commissariaat voor de Media in het eerste halfjaar van 2019. Het percentage blijft dit decennium op bijna ongewijzigd laag niveau, terwijl de overheid sinds 2010 omroepen stimuleert om representatie te bevorderen.

Minister Ingrid van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur & Wetenschap; D66) was opdrachtgever van het onderzoek dat vrijdag werd gepresenteerd. „Onevenwichtige representatie en stereotiepe beeldvorming houden specifieke ideeën over rollen die we toedichten aan mannen en vrouwen, in stand”, stelt ze in een Kamerbrief. Er is „werk aan de winkel”, al beoogt ze geen inmenging. Ze hoopt dat media zich „inspannen” voor „een evenwichtigere afspiegeling”. In 2021 wil ze het onderzoek herhalen.

De NPO hield al bij hoe de verdeling is op de publieke omroep: in 2010 was daar 37,6 procent van alle mensen in beeld vrouw, in 2015: 35,4 procent. Het percentage is in lijn met studies over de grens waar vrouwen tussen de 25 en 40 procent ‘scoren’.

Het onderzoek is kwantitatief en gaat niet in op oorzaken. Wel wordt het hogere percentage vrouwen op commerciële tv (41,4 procent, NPO: 32,5 procent) gerelateerd aan „het kijkersprofiel” van de zenders die bijvoorbeeld RTL Boulevard en Hart van Nederland uitzenden. De NPO heeft 4 tot 5 procentpunt minder vrouwelijke kijkers dan commerciële zenders.

Naarmate de deskundigheid toeneemt van nieuwsbronnen, neemt het aantal vrouwen dat het woord voert af. In het onderzoek is sprake van vier gradaties: geen deskundigheid (straatinterview, ook wel ‘vox pop’), passieve (iemand die iets heeft meegemaakt), actieve (bijvoorbeeld door hobby of activisme) en professionele deskundigheid. Bij nieuws en actualiteiten op de publieke omroep is in de eerste categorie 54,4 procent vrouw (bij de commerciële: 48,5 procent). Van de bronnen op professioneel niveau is 18,4 procent vrouw (commerciële: 28,4 procent).

In één functie is de verdeling in balans: presentatoren. Bij de commerciële tv leiden net zoveel vrouwen als mannen een programma. Als sport niet wordt meegerekend zijn 51,8 procent van de presentatoren van actualiteitenprogramma’s vrouw (totaal NPO en commercieel). Het laagste percentage vrouwen betreft de functie correspondent: 23,1 procent.

De onderzoekers noemen de opdeling in man/vrouw een „beperkte kijk op gender”. Toch hanteren ze „die dichotome indeling” om internationaal en in de tijd te kunnen vergelijken.