‘To Die For’ is nog steeds even briljant
De zwarte komedie To Die For van Gus Van Sant bestaat 25 jaar en staat nog steeds recht overeind. De film uit 1995 hoort thuis in het lijstje met klassiekers als Network (1976) en Wag the Dog (1997), die scherpe kritiek op de media uitoefenen. Van Sant heeft in zijn carrière twee soorten films gemaakt. Hij maakte kleine arthousefilms over jonge outsiders, zoals My Own Private Idaho (1991) en Elephant (2003). Hij tekende ook voor conventionele publiekstrekkers, zoals Good Will Hunting (1997) en Milk (2008). To Die For valt overal tussenin; te zwartgallig om echt populair te zijn, maar misschien niet experimenteel genoeg voor de arthousefan.
To Die For is niet alleen de film van Van Sant, maar evenzeer van de eerder dit jaar overleden komiek en scenarist Buck Henry. Hij had in 1995 al een lange carrière achter de rug; hij schreef onder meer The Graduate (1967). Henry bewerkte een op feiten gebaseerde roman van Joyce Maynard tot een meesterlijk script, waarin hij zijn satirische pijlen richtte op de dominantie van televisie.
Nicole Kidman speelt Suzanne Stone, een meedogenloos ambitieuze vrouw die alles op alles zet om een beroemde televisiepersoonlijkheid te worden. Voorlopig is ze alleen nog de weervrouw van de lokale zender. Als haar sullige echtgenoot Larry (Matt Dillon) haar plannen in de weg dreigt te staan, wil ze hem laten vermoorden.
Daartoe verleidt ze de middelbarescholier Jimmy (Joaquin Phoenix), die wordt geholpen door zijn idiote maatje Russell (Casey Affleck). Dat blijkt geen bijster goed doordacht plan te zijn. De ironie is natuurlijk dat Suzanne zo alsnog uitgroeit tot een televisieberoemdheid, als de hoofdverdachte in een geruchtmakende moordzaak. Van Sant filmde To Die For als een pseudo-televisiedocumentaire, met personages die in de camera kijken en tegen de toeschouwer praten.
Voor de jonge acteurs was To Die For een belangrijk moment in hun carrière. Voor Kidman was de film een manier om de wereld te laten zien dat ze meer was dan ‘mevrouw Tom Cruise’; destijds haar echtgenoot. Phoenix had al enkele rollen gespeeld als kind-acteur, maar werkte in To Die For voor het eerst samen met een creatief filmmaker, die een eigen inbreng van zijn acteurs verwachtte. De 17-jarige Affleck maakt hier zijn filmdebuut.
Van Sant had tijdens zijn eerste studiofilm voortdurend mot met producent Laura Ziskin. Zij benaderde achter zijn rug om de editor van de film, aangezien de onervaren Van Sant alleen kleine films op zijn naam had staan en toch weinig verstand van zaken had. Columbia Pictures had geen enkel vertrouwen in To Die For. Achter de schermen werd de film afgedaan als ‘a piece of shit’.
Dat draaide bij, nadat de film een warme ontvangst kreeg in Cannes. Maar Van Sant is er nog steeds van overtuigd dat er meer in het vat had gezeten als Columbia echt achter de film was gaan staan. De studio had duidelijk geen idee wat ze met To Die For in handen hadden: een klassieker.
Nicole Kidman kon laten zien dat ze meer was dan ‘mevrouw Tom Cruise’