Journalistiek kuddegedrag

Ik herkende ’m meteen, de groene kubus die begin oktober even de belangrijkste plek van Nederland leek. In parade kwamen de radioverslaggevers en de cameraploegen er langs. Op deze plaats mat het RIVM hoe veel stikstof er in de lucht zat en wat bleek: de meter stond recht boven een riool! Dat het RIVM in het wederhorende NOS Journaal uitlegde dat het meetpunt geen rol speelde in de modellen, ging vrijwel verloren. Dit zaakje stonk!

Dat laatste klopte, maar de walm woei uit een andere hoek. Het was de week waarin de hooivorkenbrigade van de Farmers Defence Force zich verzamelde bij het kantoor van het RIVM om de onderzoekers de wacht aan te zeggen: „U zult eerst door het slijk moeten, dan op uw knieën en dan klein beginnen om te leren meten.” Dinsdagavond liet Medialogica, het onthypingsprogramma van Omroep Human, zien hoeveel media zich afgelopen herfst lieten meevoeren en manipuleren door het boerenprotest.

Dat kwam natuurlijk doordat iedereen van de boeren hield, al bleek dat óók al geen toeval. Meteen aan het begin van de door schapenboer Bart Kemp aangezwengelde actie schoot veevoergigant For Farmers te hulp – helemaal niet uit zakelijk belang, volgens de directeur. Het bedrijf lanceerde eerder de campagne ‘Proud to be a farmer’ met Yvon Jaspers als gezicht. De strategie werkte: als een reclamekaravaan trokken de boeren door het land, precies zo aaibaar als Jaspers ze graag in beeld brengt.

De tweede fase was een stuk grimmiger. Daarin wees ‘onderzoeksjournalist’ Geesje Rotgers de weg naar het meetpunt bij het riool. In een door de Stichting Mesdag Zuivelfonds afgehuurde grote zaal in Nieuwspoort presenteerde ze met veel aplomb alternatieve cijfers die de boeren veel minder invloed op de stikstofuitstoot toedichtten. Het werd allemaal braaf opgetikt.

Helaas, de alternatieve cijfers bleken niet te kloppen; het terugkrabbelen ging per persbericht. Medialogica legt vooral Rotgers stevig op de grill. Aanvankelijk zegt ze nog vol bravoure het RIVM de wacht aan, maar haar stelligheden verkruimelen in hoog tempo. Haar meest tekenende opmerking ging over een verzekering van het waterschap dat er niet of nauwelijks ammoniak uit de gewraakte rioolput komt: „Veel, weinig of bijna niks – dat maakt mij niets uit.” Je zou er een mooi tegeltje van kunnen maken.

Vorige week toonde Medialogica ook al journalistiek kuddegedrag, toen het ging over de volgzaamheid van de media aan het begin van de coronacrisis. RTL Nieuws bleek in maart zelfs de aanstaande sluiting van de horeca (Frits Wester had het ontdekt) niet gepubliceerd te hebben uit angst voor maatschappelijke ontwrichting – al werd helaas niet duidelijk of RTL minuten, uren of dagen eerder op de hoogte was, wat wel uitmaakt.

Terwijl op NPO2 de boerenprotesten onder de loep werden genomen, zat schapenboer Bart Kemp dinsdagavond in om namens No Wolves Nederland te praten over het gevaar van de wolf. Het ging er stevig aan toe in het relaas van zijn Brabantse collega Jos Verhulst, van wie 43 dieren waren ‘vermoord’ door een wolf die de Maas was overgezwommen. De wolf had de arme schapen bij de strot gegrepen en was zo door naar de volgende gegaan.

De landelijk wolvencoördinator (ja, die hebben we) had het zwaar; hij pleitte voor hekken onder stroom. Ab Osterhaus, de virologus universalis die óók schapen blijkt te houden, probeerde vrede te stichten - maar je ziet de publiciteitsoorlog over de wolf in Nederland al aankomen. Ongetwijfeld zat de redactie van Medialogica al aantekeningen te maken.

Arjen Fortuin