Grote zorgen over vroege droogte
Met nog zeker tien droge dagen te gaan dreigt een tekort aan water. Experts maken zich zorgen. „We hebben in juni regen nodig.”
Het is droger dan ooit. Nog nooit was het tekort aan neerslag op dit moment van het jaar zo groot als nu. Er is in Nederland sprake van een „dreigend watertekort”, melden Rijkswaterstaat, de waterschappen en het KNMI in de woensdag verschenen ‘droogtemonitor’, een publicatie die tijdens het groeiseizoen regelmatig verschijnt.
De grondwaterstanden zijn laag, vooral op de hoge zandgronden in het oosten en zuiden van het land. In die gebieden is de aanvoer van rivierwater niet goed mogelijk. Daar hebben vooral de landbouw en de natuur last van. Beken en sloten vallen droog. „Ik sta hier bij de Hegebeek en daar loopt nog maar een heel klein stroompje water van enkele centimeters”, meldt een woordvoerder van waterschap Vechtstromen in Twente. „We maken ons grote zorgen.”
De zorgen worden niet minder, nu het de komende tien dagen volgens de droogtemonitor opnieuw „vrijwel droog” zal blijven. De regen van het afgelopen weekeinde heeft „beperkt verlichting gebracht”; er komt tijdelijk iets meer water via de Rijn binnen maar aan die stijging komt over enkele dagen een einde. Ook de Maas voert geleidelijk minder water aan.
Het is het derde achtereenvolgende jaar dat de droogte in Nederland toeslaat. In 2018 was de droogte enorm, net iets minder dan in het recordjaar 1976. Een jaar later kampten met name landbouw en natuur nog met de schade van het jaar daarvoor. Dit voorjaar leek gunstig te beginnen: het was weliswaar droog maar de afgelopen winter, vooral februari, was uitzonderlijk nat zodat in elk geval het grondwater weer behoorlijk was aangevuld. „Maar die buffer is opgesnoept”, zegt Jos Kruit, droogtecoördinator van het waterschap Aa en Maas in Oost-Brabant.
De droogte is op allerlei plaatsen zichtbaar. „Hier op de Rotterdamse Maasboulevard zijn de grasmatten geel aan het worden”, zegt een woordvoerder van het hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard.
Het hoogheemraadschap laat kwetsbare dijken, zoals veenkades, extra controleren op scheuren. Want, schrijft het hoogheemraadschap: „Uiteindelijk kan een kade wegschuiven als er te veel schade is ontstaan.” Dat laatste gebeurde in 2003 in het Utrechtse Wilnis: een veendijk schoof weg, water stroomde een wijk in en vijftienhonderd bewoners moesten worden geëvacueerd. In Kockengen, ook in Utrecht, wordt een deel van een kleidijk die extra droog was geworden na herstelwerkzaamheden, drie keer per week beregend.
Vasthouden en bewaren
Intussen treffen de waterschappen al jaren vele maatregelen om de droogte het hoofd te bieden. Er bestaat geen waterschap dat niet hamert op de noodzaak om water vast te houden en te bewaren voor droge tijden. Zo is het in Twente al verboden water te halen uit delen van sloten waar het water niet meer over de stuw loopt. Sinds kort mag er ook geen water uit vijvers in steden meer worden gehaald.
„Ja, wij zien dat gebeuren”, zegt een woordvoerder van het waterschap Vechtstromen in Twente. „Bewoners met een tuin leggen soms een slang in zo’n vijver, maar ook bedrijven komen met tankwagens langs om water weg te pompen.” Die vijvers worden daar niet alleen leger van, maar ook minder fris; de kans op blauwalg, botulisme en vissterfte neemt toe.
In heel Nederland worden sinds jaar en dag rivieren en beken ondieper gemaakt, om de stroomsnelheid te verminderen; er wordt gezocht naar meer ruimte voor water; of er wordt, zoals bij het Brabantse dorp Sambeek, een uitwatering op de Maas gebruikt om water van de Maas juist in het land te laten. „Zo houden we het water in een achterliggende beek op peil en stromend”, zegt Jos Kruit van waterschap Aa en Maas.
De maatregelen helpen allemaal iets om de droogte tegen te gaan. Maar tegen hardnekkige droogtes als in de afgelopen jaren staan waterschappen soms machteloos. Het zou helpen als er een einde kwam aan het weer met veel zon, hoge temperaturen en veel wind. „We zitten in een soort föhn”, zegt een woordvoerder van de Unie van Waterschappen. „We hebben in juni regen nodig.”