Wie solidariteit eist, moet zich verantwoord gedragen

Het heeft de ronkende naam Next Generation EU, maar er hangt dan ook veel vanaf. Het herstelplan dat de Europese Commissie woensdag presenteerde, is van groot belang voor het herstarten van de Europese economie – de Europese Centrale Bank gaat ervan uit dat de economische klap van de pandemie twee keer zo groot zal zijn als de neergang na de financiële crisis van 2008.

Het herstelplan is ook van belang voor de toekomst van de EU: verwatert de unie tot een gezamenlijkemarkt-met-wat-extra’s, of wordt het een hechter verband dat eensgezind de gevolgen van de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog met succes te lijf gaat?

Commissievoorzitter Ursula von der Leyen presenteerde Europarlementariërs met mondkapjes een pandemieoorlogskas van 2.400 miljard euro. Eerder besloten de EUlidstaten al tot stimuleringsmaatregelen van 540 miljard. De voorgestelde EU-meerjarenbegroting, goed voor 1.100 miljard, wordt met het oog op de pandemie bijgestuurd. Klapstuk is een herstelfonds van 750 miljard euro, waarmee de Commissie nieuwe wegen gaat. Een ongekend plan, voor een ongekende tijd.

De Commissie wil geld lenen op de kapitaalmarkt om dat door te sluizen naar lidstaten ten behoeve van regio’s en bedrijven die hard zijn geraakt. 500 miljard komt beschikbaar in de vorm van schenkingen. Daarmee volgt ze een voorstel van president Macron en kanselier Merkel. Daarnaast komt 250 miljard beschikbaar in de vorm van leningen. De Commissie is nog nooit eerder voor zo’n groot bedrag de kapitaalmarkt op gegaan. Om de schulden te kunnen voldoen wil ze onder andere nieuwe belastingen innen, bijvoorbeeld op de winsten van techbedrijven. Een EU-belasting, ook dat is nieuw.

De interne markt moet intact blijven en de unie moet moderner en sterker uit de crisis tevoorschijn komen. Daarom staan vergroening en digitalisering voorop en worden tekorten in de zorg aangepakt.

Om geld te krijgen moeten lidstaten plannen indienen in Brussel. Wie het zwaarst getroffen is, krijgt het meest. De EU gaat gezamenlijk schulden aan, maar lang niet iedereen profiteert evenveel. Dat is een mooi Europees uitgangspunt. De pandemie is inderdaad een uitdaging die een ongewoon antwoord vereist.

MDe interne markt moet intact blijven en de unie moet moderner en sterker uit de crisis tevoorschijn komen

aar de pandemie heeft geen einde gemaakt aan menselijke zwakheden, aan de onvolkomenheden van het politieke spel of de neiging van staten problemen op de lange baan te schuiven. Verschillen in welvaart en cultuur bleven eveneens. Corona bracht enorme problemen, maar geen nieuwe mens. Behoedzaamheid blijft dus geboden. Solidariteit? Ja. Blanco cheques? Nee.

Wie geld mag lenen tegen gunstige voorwaarden en zeker wie geld gratis krijgt dat met garanties van anderen is geleend, neemt een grote verantwoordelijkheid op zich. Dat geld moet transparant worden besteed aan doelen die de moeite waard zijn. Verspilling uit het verleden is een waarschuwing voor de toekomst. Aan wegen die nergens naartoe leiden is geen behoefte.

Vier financieel behoedzame landen, waaronder Nederland, zijn de afgelopen tijd onder morele druk gezet: je moet akkoord gaan met steun voor zwaar getroffen landen anders ben je niet solidair, geen goed Europeaan, niet humanitair. Maar de solidariteit die nú wordt verlangd mag niet beschaamd worden. De behoedzame landen doen er dan ook goed aan waar mogelijk waarborgen te verlangen – het plan is het begin van onderhandelingen. Maar het is waar: de pandemie stelt nieuwe eisen en een welvarend noorden heeft niets aan een armlastig zuiden. Ook Nederland heeft baat bij een gezonde interne markt.