Hadden we maar een basisinkomen

Marike Stellinga vroeg in haar column zaterdag: Is het sociaal vangnet afdoende? (23/5). Al gauw blijkt het antwoord: een duidelijk nee. Ze verwijst naar het rapport van de coronawerkgroep Sociale Impact onder leiding van Femke Halsema. Die adviseert de overheid zich te ontfermen over bestaande en nieuwe groepen kwetsbaren. Corona laat duidelijk zien dat het sociale vangnet onvoldoende functioneert. Dat deed het voor de crisis al niet. Een onveranderlijk aantal van een miljoen mensen leeft met weinig perspectief onder de armoedegrens. ‘Hadden we maar een basisinkomen!’ is de logische verzuchting.

Stel dat er nu al een onvoorwaardelijk basisinkomen was, net boven het sociaal minimum. De inkomensondersteuning die de overheid geeft aan zzp’ers en flexwerkers was dan niet nodig geweest. Dat had veel onrust gescheeld. Steun voor getroffen bedrijven was wel nodig geweest, maar de vraaguitval (de consumentenbestedingen) is fors lager, waardoor de economie sneller opveert na de crisis. Niet alles wat mensen maatschappelijk kwetsbaar maakt, is daarmee verholpen. Wel het belangrijkste: het ontbreken van het inkomen dat nodig is om in de basisbehoeften te kunnen voorzien.

Er zijn legio argumenten om het basisinkomen permanent in te voeren. Degenen die in armoede leven hoeven niet meer hun weg te zoeken in ons ontoegankelijke sociale zekerheidsstelsel. De problematiek met de toeslagen is opgelost, want die vervallen vrijwel allemaal. Het uitvoerings- en controleapparaat van de overheid kan drastisch inkrimpen. Arbeid vanuit de bijstand of een inkomen onder modaal gaat beter lonen; heel goed voor de 188.000 werkende armen.

Dan zijn er nog secundaire voordelen: mensen krijgen meer regie over hun eigen leven; ze zijn meer tevreden met hun werk en zijn gezonder; en kunnen meer tijd besteden aan opleidingen waar ze geen studieschuld voor hoeven opbouwen. De kansengelijkheid verbetert, de tweedeling in de maatschappij wordt minder scherp en men krijgt meer vertrouwen in de overheid. Veel hiervan is aangetoond door onderzoek, zoals onlangs in Finland, en deels zijn het logische gevolgen. Berekeningen door het Nibud en het CPB tonen aan dat het basisinkomen betaalbaar is.

Stel eerst de vraag: waarom vertonen burgers meer agressie?