Verander ‘zoen’ eens in ‘ruzie’
Hoe lees je een gedicht? In deze serie helpt dichter en columnist Ellen Deckwitz je van je drempelvrees af. Les 6: een gedicht groeit als je erover praat.
De afgelopen weken ontlook er van alles, van vlierbloesems tot knoppen vol pollen, maar wat het sterkst bloeide was de verveling, waardoor op een zeker moment een hele berg familieleden bij me aanklopte. Of ik hun kinderen op zondagmiddag niet even extra bijles Nederlands kon geven, over gedichten en zo, ik had vast niets beters te doen. En dus kwam ik vorig weekend per Zoom bijeen met een club achterneven en -nichten.
„Nou, fijn dat jullie geïnteresseerd zijn in poëzie”, zei ik, het daaropvolgende protest negerend. „Laten we om te beginnen ‘Geheim gedicht’ van Ingmar Heytze hardop voordragen.”
„We kunnen het toch gewoon lezen?” zei mijn achternichtje.
„Poëzie is ook geluid”, zei ik. „Er is zorg besteed aan het ritme, aan hoe de klanken op elkaar aansluiten, net zoals je de kleuren en materialen van een outfit op elkaar afstemt.”
Het achternichtje, dat de nieuwe Viktor en Rolf is, zat direct rechtop.
„Bovendien”, vervolgde ik, „ontgaat je veel minder als je een gedicht hardop leest. Ik ken literatuurwetenschappers die de poëzie die ze bestuderen met de hand overschrijven, om er zeker van te
Een zoen is kostbaar, een kleinood, iets dat makkelijk beschadigd kan raken
zijn dat ze niets over het hoofd zien.”
Na de gezamenlijke voordracht keken de welpen me angstig aan.
„Okay”, zei ik, „even een gedachtenexperimentje om warm te draaien. Wat gebeurt er als ik ‘zoen’ vervang door ‘ruzie’?”
Die zagen ze niet aankomen.
„Dan gaat het over een ruzie die is begraven…” begon het jongste achterneefje aarzelend, „en dat moet dan een heel erge ruzie zijn geweest, want er staat dat hij dertien maanden tussen hen in lag.”
„Dertien is een ongeluksgetal”, zei het achternichtje.
„Soms begraaf je iets om het weer goed te maken”, zei haar broer, „zoals een hakbijl.”
Zo kletsten en interpreteerden we verder. Door een van de kernbegrippen te wijzigen kreeg je opeens een heel andere tekst. Alles verschiet van kleur als je één element vervangt.
Na een tijdje analyseren vroeg ik hen wat er gebeurt wanneer je ‘ruzie’ weer terug zou veranderen in ‘zoen’. De oudste