Elf kwesties over mondkapjes opgehelderd

Vanaf 1 juni moet iedereen die met het ov reist een mondkapje dragen – zelfs op de pont. Maar wát voor mondkapje, en mag je er ook een hoofddoek bij dragen? Elf vragen en antwoorden.

Wie volgende week zonder DEN HAAG. mondkapje de trein neemt, riskeert een boete van 95 euro. Maar het is niet zeker of je die direct krijgt. De overheid adviseert een niet-medisch mondkapje te dragen, maar wat is dat eigenlijk en hoe kom je eraan? Voor wie de draad kwijt is rond de mondkapjesplicht die op 1 juni ingaat, beantwoorden we elf vragen om helderheid te bieden.

1 Waar in het openbaar vervoer zijn mondkapjes vanaf 1 juni verplicht? Het dragen van een mondkapje is vanaf komende maandag voor iedereen die ouder is dan 13 jaar verplicht in al het openbaar vervoer (treinen, metro’s, trams en bussen). Op de stations en perrons geldt de plicht niet en is 1,5 meter afstand houden het devies. Reizigers wordt aangeraden om het mondkapje ruim voor het instappen op te zetten, zodat de dienstregeling geen vertraging oploopt.

De mondkapjesplicht geldt in principe ook op veerponten. Op de pontjes van het GVB in de regio Amsterdam is een mondkapje voor reizigers verplicht, bevestigt een woordvoerder. „Ook als je alleen in de auto zit of een helm op hebt.” Hoe draag je een mondkapje met een helm? „Eerst het mondkapje om de oren, dan de helm op”, aldus de woordvoerder.

2 Waarom worden mondkapjes in het openbaar vervoer verplicht? Het kabinet zag lange tijd niets in het gebruik van mondkapjes in de openbare ruimte. Premier Mark Rutte herhaalde steeds: het effect van mondkapjes is beperkt en verkeerd gebruik leidt tot „schijnveiligheid”. Toen mondkapjes in veel Europese landen verplicht werden in het openbaar vervoer ging het kabinet begin deze maand toch overstag. De ovbedrijven drongen bij het kabinet ook op een mondkapjesplicht aan.

Het belangrijkste argument is dat 1,5 meter afstand houden in het ov in de praktijk moeilijk is. Hoewel het aantal zitplaatsen vanaf 1 juni beperkt blijft tot 40 procent van de capaciteit, kunnen mensen bij het in- en uitstappen en het elkaar passeren in de voertuigen moeilijk voldoende afstand houden. Een mondkapje biedt dan extra bescherming voor omstanders, omdat het druppels van de drager die ontstaan bij hoesten of niezen tegenhoudt.

3 Hoe verhoudt de mondkapjesplicht zich tot het verbod op gelaatsbedekking in het ov?

Sinds 1 juli vorig jaar geldt een verbod op gezichtsbedekkende kleding in onder meer het openbaar vervoer. Deze wet bevat echter een uitzondering voor kleding die „noodzakelijk is ter bescherming van het lichaam in verband met de gezondheid of de veiligheid”. Mondkapjes vallen daaronder, dus zijn toegestaan in het openbaar vervoer zolang de mondkapjesplicht geldt. Als het gezicht grotendeels bedekt wordt doordat de reiziger naast het mondkapje ook een hoofddoek of hijab (gezichtssluier) draagt, is dat in het ov toegestaan.

Dat is niet het geval in het onderwijs en in overheidsgebouwen. Een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt: „Dan heb je bijna het effect van een boerka. Terwijl er buiten het ov geen verplichting is een mondkapje te dragen.”

4 Zijn er eisen aan het mondkapje? De overheid stelt geen harde eisen of normen aan het mondkapje dat je draagt, maar het moet een mondkapje zijn. Een sjaal of de kraag van je jas voor je mond doen mag niet, hetzelfde geldt voor een tot een ‘mondkapje’ verknipte sok of een zakdoek voor je mond knopen.

Zelf een mondkapje maken mag wel. Een instructie over hoe je dat kunt doen is op de site van de rijksoverheid te vinden. Daarin wordt aangeraden om twee lagen katoen of polyester te gebruiken, omdat dit materiaal vochtwerend is en prettig ademt. Je kunt bijvoorbeeld een stuk van een t-shirt of kussensloop nemen. Als je een nieuw stuk katoen neemt, was het dan eerst op 60 graden, om huidirritatie door chemische stoffen te voorkomen. Stofzuigerzakken en luiers zijn niet geschikt om mondkapjes mee te maken, ook niet als filter, zo staat in de instructie.

5 Mag je nu wel of geen medisch mondkapje dragen?

Het advies van de overheid is om een nietmedisch mondkapje te gebruiken. Dit zijn naast de zelfgemaakte mondmaskers ook de eenvoudige mondkapjes die inmiddels in setjes van soms wel tientallen te koop zijn in veel winkels. Deze lijken op medische mondkapjes, maar worden niet in de zorg gebruikt, omdat ze vaak niet beschikken over hoogwaardige filters.

Het kabinet vraagt de bevolking nietmedische mondkapjes te gebruiken zodat de echte medische mondkapjes voldoende beschikbaar blijven in de zorg. Vooral in het begin van de coronacrisis waren er in de ziekenhuizen en verpleeghuizen grote tekorten aan twee soorten medische mondkapjes: de FFPmondkapjes, die niet alleen omstanders maar ook de drager zelf zeer hoogwaardige bescherming bieden bij intensief contact met Covid-patiënten, en de chirurgische mondkapjes, die veel in verpleeghuizen gebruikt worden om te voorkomen dat kwetsbare ouderen besmet raken.

6 Is er nog steeds sprake van schaarste in de zorg?

Als er nog schaarste is, is die minder groot dan in het begin van de crisis. Het ministerie van Volksgezondheid meldde vorige week in een Kamerbrief dat het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) zo’n 11 miljoen chirurgische mondkapjes en 4 miljoen FFP-mondkapjes op voorraad heeft. Dat is volgens het ministerie „ruimschoots” genoeg om op dit moment aan de vraag van zorginstellingen te voldoen. Tegelijkertijd constateert het ministerie dat de druk op de wereldwijde mondkapjesmarkt „onverminderd groot” blijft. Ook is vaak onduidelijk wanneer producten vanuit met name China kunnen worden geleverd. Zo heeft Nederland nog tientallen miljoenen mondkapjes in bestelling staan.

7 Beschermen niet-medische mondkapjes wel tegen verspreiding van het virus?

Daarover verschillen de meningen. RIVM-boegbeeld Jaap van Dissel is zeer sceptisch over het nut van niet-medische mondkapjes. Hij zei in de Tweede Kamer dat „wetenschappelijk bewijs ontbreekt dat deze maskers besmettingen in de openbare ruimte voorkomen”. Uit studies blijkt volgens hem dat nietmedische mondkapjes heel weinig druppels tegenhouden en dat slechte