Turkse drones kantelen de strijd in Libië
Turkse drones bleken al verrassend effectief in Idlib. Nu zorgen ze ook voor een onverwachte wending in Libië. „Turkije heeft NAVO-niveau.”
Het Turkse defensiebedrijf Baykar zette maandag een vijftig minuten durende film op YouTube om zijn nieuwe generatie Bayraktar-drones te promoten. De film volgt een team ingenieurs en technici, onder leiding van president Erdogans schoonzoon, tijdens de productie van het eerste testmodel. Het is een race tegen de klok. Het team houdt collectief de adem in tijdens de eerste testvlucht, en slaakt een zucht van opluchting als de Akinci is geland.
Baykar claimt dat Turkije een van drie landen ter wereld is die zulke grote en technologisch geavanceerde drones produceren. De promotievideo raakte een gevoelige snaar bij veel nationalistische Turken en is al ruim 2 miljoen keer bekeken op YouTube. Sommigen kijkers schreven als commentaar dat ze hun tranen niet konden bedwingen.
„Als kind was ik gek van luchtvaart en had ik aanleg voor techniek”, zegt Selcuk Bayraktar (41), de leider van het project, in de video. „Ik bouwde robots en modelvliegtuigen, vloog met ze en maakte ze stuk.” Hij ging lucht- en ruimtevaarttechniek studeren in de VS. Daarna keerde hij terug naar Turkije en ging hij aan de slag bij het bedrijf van zijn vader, dat machine-onderdelen produceerde. Inmiddels is Baykar hofleverancier van drones voor het Turkse leger.
De Bayraktar-drones van het bedrijf hadden een belangrijk aandeel in de recente Turkse militaire operaties in Noord-Syrië. Ze vlogen 90 procent van de vluchten tijdens operatie Olijftak in de regio Afrin, en 80 procent van de vluchten tijdens operatie Lenteschild in Idlib.
Interventie in Libië
De drones spelen ook een cruciale rol bij de Turkse militaire interventie in Libië, die de kansen in de oorlog heeft doen keren. Dankzij de technologische en tactische steun van Turkije is de regering in Tripoli erin geslaagd de opmars van de opstandige generaal Haftar te stuiten en zijn troepen op sommige plaatsen terug te dringen. Onderdeel van de Turkse strategie was het plaatsen van geavanceerd luchtafweergeschut, dat de drones in staat stelde tot grootschalige bombardementen.
„De Turkse drones en luchtafweersystemen waren doorslaggevend in de strijd”, zegt Tarek Megerisi, Libiëexpert van de denktank European Council on Foreign Relations. „Controle over het luchtruim is erg belangrijk in de Libische burgeroorlog. Dankzij het luchtafweergeschut konden de bondgenoten van Haftar geen bombardementen meer uitvoeren op Tripoli. En dankzij de drones konden de Turken de aanvoerroutes afsnijden naar Haftars bases bij Tripoli.”
De Turken wisten de milities die gelieerd zijn aan Tripoli te organiseren en een tegenoffensief te lanceren. Ze herstelden de controle over de westkust, van de Tunesische grens tot aan Tripoli. Ook veroverden ze enkele militaire bases die Haftar gebruikte als commandocentrum voor zijn aanval op Tripoli. Ondersteund door zo’n vierduizend Syrische huurlingen, hebben de Turken de facto een eind gemaakt aan Haftars offensief.
De interventie laat zien dat Turkije partij kan bieden aan Haftars bondgenoten, zoals Rusland en de Verenigde Arabische Emiraten. Dat kwam ook voor Megerisi als een verrassing. „Ik sprak vorig jaar enkele Turkse officieren in Libië en zij waren erg zelfverzekerd. Ik zag dit destijds als arrogantie, maar dat werd gelogenstraft. Turkije heeft het militaire niveau van een NAVO-land. De Emiraten hebben alleen een hoop duur speelgoed.”
Het Russische Pantsir-luchtafweergeschut bleek geen partij voor de Bayraktar-drones, net als eerder dit jaar in Idlib. Sommige analisten suggereren dat de Turkse drones de radar van de Pantsirs kunnen jammen, waarna die een makkelijke prooi zijn. Anderen zeggen dat de Pantsirs zijn beschoten terwijl de radar uit stond. „Het is behoorlijk beschamend voor de Russen dat de Pantsirs zowel in Idlib als in Libië af lieten afweten”, zegt Megerisi.
De ontwikkeling van de Turkse defensie-industrie is een belangrijk onderdeel van Erdogans assertieve buitenlandbeleid. Hij ziet Turkije als regionale grootmacht, die zelfvoorzienend moet zijn, ook op het gebied van defensie. Zijn ervaring is dat Turkije voor zijn veiligheid niet kan vertrouwen op zijn Westerse bondgenoten.
De Turkse defensie-industrie heeft de afgelopen jaren een onstuimige groei doorgemaakt. Vorig jaar had de sector een omzet van 10,9 miljard dollar (9,8 miljard euro), een stijging van 24 procent ten opzichte van 2018. De export steeg met 40 procent naar 3,1 miljard dollar in 2019. Aanvankelijk exporteerde Turkije vooral pantservoertuigen, maar inmiddels ook fregatten, gevechtshelikopters en drones. De afnemers zijn islamitische landen die goede betrekkingen hebben met Turkije.
Omdat Bayraktar getrouwd is met Erdogan dochter, heeft zijn bedrijf een wit voetje bij de president. De defensie-industrie is bovendien een sector waarmee Erdogan graag pronkt. Elk nieuw militair product, en elke wapendeal, wordt in de regeringsgezinde media gepresenteerd alsof het een overwinning van de president zelf is, net als grote infrastructuurprojecten in Turkije, zoals het nieuwe vliegveld in Istanbul.
Import van onderdelen
Maar de sector lijkt tegen de grenzen van zijn groei aan te lopen. Want de groei van de export is voor een groot deel afhankelijk van de import van onderdelen die Turkije niet kan produceren. Zo komen de motoren van de drones uit Oekraïne. De totale import was vorig jaar zelfs duurder dan wat de export opbracht. Bovendien blijft het aantal afnemers beperkt. Turkije heeft nog geen wapens verkocht aan NAVO-landen.
„Libië is voor de Turkse defensieindustrie een belangrijk strijdtoneel om de wapens te testen en promoten”, zegt Claudia Gazzini, onderzoeker van de denktank International Crisis Group. „In 2019 zijn er meer dan duizend aanvallen uitgevoerd met drones, waarmee Libië volgens de VN waarschijnlijk het grootste oorlogstheater voor drones ter wereld is. Turkse bedrijven kunnen een extra bedrag vragen voor wapens die zijn getest in een oorlog.”
Rusland heeft vorige week tussen de acht en veertien gevechtsvliegtuigen van Syrië naar Libië gevlogen – de aantallen lopen uiteen. Dit vergroot de vrees voor een escalatie van de strijd. Maar Gazzini en Megerisi verwachten dat beide landen uiteindelijk zullen aansturen op een deal.
„Een confrontatie is voor beide landen duur en onvoorspelbaar”, zegt Megerisi. „De Turken hebben altijd gezegd dat ze een deal wilden sluiten vanuit een sterkere positie. Ze willen hun economische belangen in Libië beschermen, en hun maritieme deal met Tripoli gebruiken als drukmiddel in de onderhandelingen over de gasexploitatie in de Middellandse Zee. Erdogan is eraan gewend om zaken te doen met Poetin. En in tegenstelling tot in Idlib heeft hij nu de overhand.”
Turkije heeft de facto een eind gemaakt aan het offensief van Haftar