Oppositie is verdeeld over polderakkoord

De Tweede Kamer debatteerde donderdag over het ‘steunpakket 2.0’ en het schrappen van de ontslagboete. De PvdA is om.

Toch nog brede steun. Na weken van felle kritiek wist het kabinet op het nippertje een akkoord te sluiten met de vakbonden over het tweede steunpakket voor de economie. Een uur voor het Tweede Kamerdebat over de 17,5 miljard euro aan nieuwe noodsteun donderdag begon, kon het kabinet officieel meedelen dat het ‘steunpakket 2.0’ de zegen had van vakbonden en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven.

Tot dat moment hadden de linkse oppositiepartijen en de PVV zich opgemaakt voor een fel debat over het besluit van het kabinet om de ontslagboete af te schaffen. Bij het eerste steunpakket mochten bedrijven geen mensen ontslaan, anders kregen ze een boete. Het kon toch niet zo zijn dat bedrijven aankloppen voor steun en intussen mensen op straat zetten, vonden veel oppositiepartijen én de vakbonden. Liever een klein deel van de medewerkers wegsturen dan een heel bedrijf kopje onder laten gaan, was de redenering van het kabinet.

Nu blijft de ontslagboete toch bestaan, zij het in een andere vorm. Alleen op ontslag van meer dan twintig mensen zónder instemming van vakbonden of ondernemingsraden, staat nog een boete. Omdat het gros van de 120.000 bedrijven die nu loonsubsidie ontvangen minder dan twintig werknemers heeft, vervalt de boete in de meeste gevallen.

Complimenten van de PvdA

Met het polderakkoord wist het kabinet een wig te drijven in de oppositie. PvdA-leider Lodewijk Asscher maakte het kabinet complimenten. Tot verbazing van vrijwel de hele Kamer, want hij had gedreigd tegen het pakket te stemmen als de ontslagboete zou verdwijnen. Maar, zei hij: „Dit is beter dan wat er eerst lag.”

Voor een meerderheid was de steun van de PvdA niet nodig. Eerder deze week bleek al dat de SGP en FVD het schrappen van de ontslagboete steunen. Maar nu de economie in de woorden van minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) „massief aan de hartlongmachine is gelegd”, zocht het kabinet uitdrukkelijk naar meer dan een krappe meerderheid. Ruim een vijfde van de werkenden krijgt steun en bijna 30 procent van de bedrijven.

„De rekening is fenomenaal”, zei Hoekstra. Het eerste pakket kostte 20 miljard euro, het tweede nog eens 13 miljard. Door het polderakkoord komt daar nóg 4,5 miljard euro bij. Dit jaar bedraagt de rekening naar schatting al een derde van de normale rijksbegroting: 100 miljard euro. Dat is inclusief belastingderving en belastinguitstel voor bedrijven. Maar, waarschuwde Hoekstra in het debat opnieuw:

„De ruimte is niet oneindig.”

Precies daarover maken veel partijen zich zorgen. Gaan de tientallen miljarden aan noodsteun wel naar de juiste groepen? Volgens de coalitiepartijen wel, maar „toch blijft het gevoel dat de meest kwetsbaren op de arbeidsmarkt de stootkussens van onze conjunctuur zijn”, zei Pieter Heerma, fractievoorzitter van het CDA. Zij verliezen als eerste hun baan. SP-leider Lilian Marijnissen zei dat het kabinet werknemers vogelvrij verklaart door de ontslagboete te veranderen. Een suggestie die minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken, D66) stekelig tegensprak. „Het ontslagrecht blijft volledig in stand.” Er is een financiële prikkel om mensen in dienst te houden en een boete bij ontslag, zei hij. „Als mevrouw Marijnissen zegt dat mensen vogelvrij zijn, praat ze mensen angst aan.”

Een van de grote vragen die steeds in het debat terugkwam: wie betaalt de rekening van de steun?

Ook was er in het debat veel kritiek op de noodsteun aan zzp’ers. Die is strenger geworden door de partnertoets: een zzp’er mag alleen nog steun aanvragen als de partner minder verdient dan het sociaal minimum. Waarom pakt het kabinet zzp’ers onevenredig hard, vroeg Marijnissen. Het contrast tussen werknemers en zelfstandigen is te groot, vindt een deel van de Kamer. Geert Wilders (PVV): „De ene krijgt drie keer modaal 100 procent doorbetaald door zijn werkgever en de zzp’er krijgt helemaal niets.”

Een van de grote vragen die steeds terugkwam, was: wie betaalt straks de rekening? Veel partijen zijn bang dat grote bedrijven onevenredig profiteren, terwijl kwetsbare burgers en mensen met lagere en middeninkomens nu te weinig hulp krijgen en straks voor de kosten opdraaien. „Dit is precies waar mijn angst zit”, zei GroenLinks-leider Jesse Klaver. Hij vindt dat de loonsubsidie voor grote bedrijven geen gift moet zijn, maar een lening. De SP vindt dat het kabinet het oude plan om de winstbelasting te verlagen moet intrekken.

De coronacrisis roept Kamerbreed grote vragen op over de economie en de arbeidsmarkt. En de inzet van het kabinet lijkt hoog: voor Prinsjesdag zegt de regering een soort sociaal akkoord te willen sluiten met vakbonden en het bedrijfsleven. Bijvoorbeeld over scholing en vroegpensioen.

„Iemand zei pas: deze crisis is als contrastvloeistof in onze economie”, zei Gert-Jan Segers van coalitiepartij ChristenUnie. „We zien nu heel goed wat niet deugt.”