Verkiezingsfraude is nog niet zo simpel in Suriname
Verkiezingen zijn niet in Belgrado of Moskou te koop, weet Hubert Smeets. Die kun je alleen in eigen land vervalsen. Bouterse rest alleen nog grove intimidatie.
Voorafgaand aan de parlementsverkiezingen konden voor president Bouterse de wijzen alleen uit het Oosten komen. Eind 2018 kocht de Surinaamse regering daarom helemaal in Servië nieuwe hightech-apparatuur om zijn burgers van nieuwe identiteitsbewijzen te voorzien. Het ict-bedrijf Vlatacom in Belgrado kreeg voor deze klus alle data van de burgerlijke stand van Suriname aangeleverd. Zomer 2019 sloot Bouterse ook nog eens een militair verdrag met Rusland, waar de regering de ‘politieke verkiezingstechnologie’ tot grote hoogte heeft ontwikkeld.
Bouterse heeft weinig profijt gehad van deze wijzen uit het Oosten. De verkiezingen waren weliswaar de meest chaotische ooit, maar de president heeft ze toch niet naar zijn hand kunnen zetten. Natuurlijk is de partij van Bouterse zich weer te buiten gegaan aan cliëntelistische buitenissigheden om kiezers te ronselen. In de plattelandsprovincie Coronie werden zelfs helikopters gesignaleerd die geld kwamen rondstrooien. De oppositie sloeg er ook alarm over echte malversaties. Tientallen gastarbeiders uit Haïti zouden er, aangevoerd met busjes, met de nieuwe ID-kaarten hebben kunnen stemmen. De partij van Bouterse raapte in Coronie vervolgens alle zetels op. Maar systematische fraude over de hele linie lijkt niet aan de orde te zijn geweest.
En dat is niet zo gek. Verkiezingen zijn niet bij een bedrijf in Belgrado of via het Kremlin in Moskou te koop. Verkiezingen kun je alleen in eigen land vervalsen. De trucs die machthebbers tot hun beschikking hebben, zijn bekend. Door manipulatie met kiesregisters kun je dode, of zoals in Coronie, vreemde ‘zielen’ een ID-bewijs in handen spelen. Via gerommel met oproeplijsten kun je betrouwbare lui ook meerdere keren laten stemmen. Medewerkers van kieslokalen kunnen, als er geen pottenkijkers zijn, zelf ingevulde biljetten in de bussen proppen. Ook kunnen ze
Sporthal was deze week het centrum van burgerlijke waakzaamheid
waarnemers bij het tellen en opstellen van het proces-verbaal buitensluiten. Is dit onvoldoende, dan kan het staatsapparaat ’s nachts rommelen met de data die in de centrale kiescomputers worden ingevoerd.
Maar zelfs dan staat de uitkomst niet vast. Of verkiezingen kunnen worden vervalst, heeft niet alleen te maken met ‘onscrupuleus’ gebruik van technologische foefjes en administratieve machtsmiddelen, maar ook met de aard van de samenleving. In een staat die hiërarchisch verticaal wordt geregeerd, is fraude makkelijker dan in een civil society die is gezegend met burgerinitiatieven.
Suriname kent zo’n horizontale rechtstaat. Dat was al duidelijk bij de zorgvuldige veroordeling van ‘December-moordenaar’ Bouterse en blijkt nu weer. In de Anthony Nesty Sporthal in Paramaribo, waar het hoofdstembureau zijn kwartier had opgeslagen, zaten waarnemers er dag en nacht bovenop om erop toe te zien dat regeringsfunctionarissen niet alsnog wat extra stemmen in de uitslag bij elkaar zouden sprokkelen. Met een paar zetels erbij zou Bouterse de presidentsverkiezing door het nieuwe parlement formeel kunnen blokkeren. Zonder rest hem alleen grove intimidatie.
De Surinaamse burgermaatschappij heeft vooralsnog de eerste slag geslagen. Anthony Nesty heeft zo iets weg van de Majdan. In 2004 verweerden Oekraïense burgers zich op het Majdanplein in Kiev tegen de malversaties om toenmalig premier Janoekovitsj tot president verkozen te krijgen en wonnen die strijd ook. In Paramaribo was een sporthal deze week het epicentrum van burgerlijke waakzaamheid.
Bouterse heeft meer gemeen met Janoekovitsj dan beiden konden vermoeden.
Oost-Europa-expert Hubert Smeets werkt bij het kenniscentrum Raam op Rusland. Hij schrijft om de week over de kantelende wereldorde.