De arbeidsmigrant verdient bescherming, niet alleen tegen ziekte

Aan de noodsluiting door de politie van vleesverwerker Vion deze week in Apeldoorn, valt vooral op dat het vervoer van de werknemers de doorslag gaf. De Roemeense arbeidsmigranten zaten in te kleine busjes van het uitzendbureau te dicht op elkaar. En het waren er te veel. Kennelijk was er nu een belang te beschermen dat ertoe deed, namelijk de volksgezondheid. En dan van heel Nederland. Om uitbraken te voorkomen, grijpt het gezag in. Dat is prima, maar het laat ook zien dat de coronacrisis als een ‘contrastvloeistof’ fungeert voor wat er mis is – en al veel langer was – in de samenleving.

Bij grote vleesverwerkende bedrijven staan ongeïnformeerde, onderbetaalde, krap gehuisveste arbeidsmigranten aan de lopende band dicht op elkaar. We wisten het al jaren. In 2011 inventariseerde een parlementaire onderzoekscommissie al de overlast, onderbetaling, uitbuiting en concurrentievervalsing. Conclusie: Nederland had de problematiek ‘onderschat’ en het zal nog groeien, net als de vraag en het aanbod. Doe dus iets aan de huisvesting, de malafide uitzendbureaus en de sociale wantoestanden.

In maart 2019 verscheen in NRC een journalistiek onderzoek naar de lotgevallen van deze arbeidsmigranten in het Westland. En weer werd een beeld geschetst van totale afhankelijkheid voor huisvesting, werk, vervoer en zorg van dubieuze uitzendbureaus. En deze week sprak NRC met de Roemenen die voor Vion aan de lopende band staan. Wederom: ze wonen, slapen, werken en leven te dicht op elkaar. Veelal in zeer matige onderkomens waarvoor de kosten door de werkgever direct op het loon worden ingehouden. Wie daartegen protesteert zet z’n baan én huisvesting op het spel.

Is er ooit een vleesverwerker of tuindersbedrijf acuut door de politie gesloten omdat de werknemers er worden geëxploiteerd, geïntimideerd en zo rechteloos mogelijk worden gehouden? Daarvoor was dus een gezondheidscrisis nodig die voor heel Nederland kennelijk relevant is.

Alle beloften over verscherpte regelgeving en verbeterde controle in het verleden ten spijt is het resultaat dus teleurstellend. In het papieren paradijs Nederland worden de maatregelen en de spaarzame controles en boetes genegeerd door het bedrijfsleven. Arbeidsuitbuiting wordt hier gedoogd. Maatschappelijk wegen een vrije Europese arbeidsmarkt en het belang van de agrarische industrie zwaarder. De sector wentelt de risico’s bekwaam af. Personeel komt voor 80 procent via uitzendbureaus en wordt zoveel mogelijk flexibel en gespreid ingezet. Arme, vaak ongeletterde, goedkope Roemenen van het platteland bleken de ideale vervangers van de mondiger en al beter geïntegreerde Polen. Politiek wordt er af en toe wel gepiept, onlangs nog door CU en SP in een gelegenheidscoalitie met een ‘actieplan arbeidsmigratie’.

MHet resultaat van alle beloften over verscherpte regels en verbeterde controle is teleurstellend

aar het zet geen zoden aan de dijk. De coronacrisis laat een voortwoekerend probleem zien dat op lange termijn schadelijk is. En niet alleen nu, voor de volksgezondheid. De economie kan immers niet meer zonder arbeidsmigranten, als gevolg van een krimpende beroepsbevolking door vergrijzing. De arbeidsmigratie bepaalt hier mede het welvaartsniveau. Wegkijken is dan geen optie. Als boetes geen effect hebben, zijn ze dus te laag. Eisen voor inschrijving, onderwijs en integratie kunnen worden verscherpt. Deze arbeiders hebben ook recht op bescherming. Arbeidsmigratie kan niet op deze voet voortgaan. De coronacrisis laat het zien.