Berlijn schudt hypocrisie van zich af
Er komen harde onderhandelingen aan over Europa’s coronafonds. Het megaplan dat Ursula von der Leyen deze week namens de Commissie uitbracht, zet krijtlijnen uit voor drie strijdveldjes: de verhouding tussen giften en leningen, de criteria voor toekenning en de wijze van terugbetaling van met EU-schuld gefinancierde giften. Den Haag was niet blij met de voorstellen maar toonde besef van de verhoudingen door verontwaardiging in te slikken.
In de kluwen van belangen trekt Nederland met ‘zuinige’ partners Oostenrijk, Denemarken en Zweden aan één kant van het touw; dit viertal heeft 42 miljoen inwoners. Aan de andere kant staan Italië en Spanje namens het door corona getroffen Zuiden; die twee tellen 107 miljoen zielen. Duitsland en Frankrijk zetten zich – sinds hun historische akkoord van vorige week – schrap in het midden; zij wegen 149 miljoen mensen. Deze zomer moet een evenwichtspunt worden gevonden.
Wat niet zal lukken, is giften geheel blokkeren. Het bedrag kan wellicht omlaag maar het principe van coronahulp staat. Het Merkel-Macron-plan betekende een dijkbreuk in het Duitse denken, een die het krenterige kwartet niet ongedaan zal kunnen maken. Merkel krijgt de Duitse publieke opinie mee. Typerend voor de sfeerkanteling is een stuk in Der Spiegel dat korte metten maakt met de hypocrisie van de „vrekkige vier”: Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden kunnen de exportoverschotten waarop hun economie draait alleen kwijt dankzij koopkracht elders en eisen nu dankbaarheid voor de kredieten waarmee crisislanden in Zuid-Europa hun spullen kunnen blijven kopen – en die ze met rente mogen terugbetalen. Tot voor kort kon je dit verwijt ook Duitsland maken.
Ander teken des tijds: Wolfgang Schäuble, als minister van Financiën jarenlang de boeman van Zuid-Europa, verraste zondag met een pleidooi voor Europese solidariteit uit Duits eigenbelang. Het debat over de financieringsvorm beslechtte hij bijbels: leningen (die op de staatsschuld wegen) aanbieden in plaats van giften zou „stenen in plaats van brood” zijn. Veel Grieken zullen steil achterover zijn geslagen.
De Bondsrepubliek trekt de lessen uit vorige crises. Het land schudt ook een ergerlijke hypocrisie van zich af, die in zijn Europese leidersrol kroop. Te vaak verdedigde het Duitse belangen vanuit morele superioriteit. In de eurocrisis moesten de zondigende Grieken zich kapot bezuinigen, terwijl ongezegd bleef dat de EU-miljardensteun ook Duitse banken overeind hield. In de migrantencrisis werden alle EU-lidstaten geacht Syrische asielzoekers op te nemen nadat Merkel de Duitse grens voor hen nobel openhield, maar ontging het de buren niet dat het vergrijzende en om arbeidskrachten springende land de hoogopgeleide Syriërs prima kon gebruiken. Ditmaal speelt Duitsland open kaart: hulp voor Zuid-Europa is solidariteit én welbegrepen eigenbelang.
Zover is Nederland nog niet, maar de tijd dringt. Ook wij hoeven Italianen en Spanjaarden heus niet enkel om hun bruine ogen te helpen. Maar wel als we hun onze bloemen willen blijven verkopen en wie weet hun stranden bezoeken. De botte houding van Hoekstra en Rutte zette dit voorjaar kwaad bloed. In Italië was een tulpenboycot niet ver af. Tot in de nette Franse pers verschijnen reportages over de hypocriete Nederlanders met hun belastingparadijs, van wie niemand preekjes over staatsschuld hoeft te aanvaarden.
Het wreekt zich dat Den Haag de EU-begroting vooral als uitgavenpost beschouwt. De personele bezetting helpt niet; de verantwoordelijke ministers Wopke Hoekstra (CDA) en Stef Blok (VVD) zijn van huis uit accountant respectievelijk bankier: echte cost-cutters. Nuttig maar niet het hele plaatje. Zowel op Financiën als Buitenlandse Zaken mag men zich snel meer zorgen maken om de risico’s voor ’s lands inkomsten.
Wolfgang Schäuble die giften aanbeveelt: veel Grieken zullen steil achterover zijn geslagen