Politiegeweld bestrijden met video: ‘Film dit!’
De dood van een zwarte man na zijn gewelddadige arrestatie in Minneapolis heeft geleid tot aanhouding van de agent. Het helpt om incidenten te filmen, zeggen activisten.
Jesus wordt uit zijn auto gesleurd, eerst tegen de zijkant geduwd en daarna tegen de grond gewerkt. Een agent drukt zijn hoofd tegen het asfalt en geeft hem een paar stompen. Intussen wordt alles gefilmd door zijn broer Omar. „Doe een beetje beschaafd, homie”, roept hij tegen de agent. En tegen de omstanders: „Film dit!”
Dat was in Los Angeles, afgelopen zondag. Met Jesus en Omar is het goed afgelopen. Een vriend heeft een Gofundme-pagina opgezet om geld in te zamelen voor een advocaat, vrijdag stond de teller op 416 dollar. Hun filmpje staat op de Facebookpagina van Cop Watch America, tussen tientallen soortgelijke beelden van confrontaties tussen politie en burgers. Het ‘film dit!’ van broer Omar is een gebod in de strijd tegen excessief politiegeweld, en met name politiegeweld dat disproportioneel niet-witte Amerikanen treft.
In Minneapolis heeft politiegeweld deze week geleid tot een golf van gewelddadig protest. Maandag stierf George Floyd, een ongewapende zwarte man die hardhandig werd aangehouden door de politie, na een verdenking dat hij met vals geld had betaald. De agent in kwestie wierp Floyd tegen de grond en zette zijn knie op zijn nek. De 46-jarige Floyd riep herhaaldelijk dat hij geen lucht kreeg, tot hij bewusteloos raakte en uiteindelijk in het ziekenhuis overleed.
De agent, Derek Chauvin, is vrijdag gearresteerd en aangeklaagd voor dood door schuld en doodslag in verband met het overlijden van Floyd. Dinsdag was hij, evenals drie collega’s die bij de arrestatie betrokken waren, ontslagen.
Cruciale factor was dat het incident op film is vastgelegd door een omstander. De beelden leidden de afgelopen drie dagen tot rellen in Minneapolis en donderdag ook in buurstad Saint Paul. In Minneapolis gingen gebouwen in vlammen op, de politie schoot met rubberkogels en traangas. Vrijdag zette de gouverneur van de staat Minnesota 500 militairen van de nationale garde in. President Trump veroordeelde de rellende bevolking en schreef op Twitter: „Als het plunderen begint, begint het schieten”, waarmee hij suggereerde dat op burgers zou worden geschoten. Twitter dekte de tweet van de president af.
Poortjes
Als Palika Makam ’s ochtends naar het metrostation in Brooklyn loopt om naar haar werk te gaan, is het vaak al raak. „In mijn metrostation staat altijd enorm veel politie. Ze weten dat daar regelmatig mensen over de poortjes springen om niet te betalen, en zo krikken de agenten het aantal boetes op dat zij uitschrijven.” Ze ziet regelmatig hoe een aanhouding uitloopt op een worsteling, soms blijft ze alleen maar staan als getuige, soms pakt ze haar telefoon om te filmen. „Vrijwel elke ontmoeting tussen politie en een burger uit een minderhedengroep eindigt in geweld.”
Makam is medewerker van de organisatie Witness, die als motto heeft: ‘Zie het. Film het. Verander het.’ Zij reist zelf over de wereld om politiegeweld vast te leggen en ze geeft workshops om mensen te leren hoe je dat verstandig doet. Verstandig, zegt Makam door de telefoon, wil zeggen dat je nadenkt over wat ethisch is, wat strategisch het best werkt en hoe je zelf veilig blijft terwijl je gewelddadig optreden van de politie vastlegt. „Videobeelden hebben het vermogen om mensen samen te brengen en in beweging te krijgen. Maar je moet uitkijken dat je met het publiceren ervan niet meer pijn aanricht dan er al is.”
Ze geeft als voorbeeld de zusters van Michael Brown, de achttienjarige, ongewapende, zwarte jongen die in 2014 werd doodgeschoten door een politieman in Ferguson, Missouri. De zusters waren enkele jaren later bij een workshop die Makam in Ferguson gaf. „Ze waren blij met de wereldwijde steun na de dood van hun broer. Maar ze werden ziek van ellende dat ze jaren daarna bijna elke avond op tv beelden van het incident terugzagen.” Het beste is proberen de familie te benaderen van een slachtoffer van politiegeweld voordat je beelden online plaatst, zegt Makam. „Je wilt geen ‘trauma-porno’ verspreiden en naasten extra verdriet bezorgen.”
Cop watch – Juan Aguirre gebruikt het als een werkwoord en een zelfstandig naamwoord. Hij is medewerker van een organisatie die politie-bekijken aanpakt. „We patrouilleren in buurten waar veel minderheidsgroepen wonen en we letten op agenten met een slechte reputatie.” Door heel Amerika worden de gegevens van zulke agenten verzameld en opgeslagen. Witness heeft een grote database van incidenten en agenten.
Ja, het helpt, zegt Aguirre. „Agenten gedragen zich anders als je erbij staat. Ze doen minder agressief.” Hij is het met Makam eens dat „meteen naar je telefoon grijpen en filmen” niet altijd verstandig is. „Je kunt een toch al gespannen situatie verergeren.” Luister eerst naar wat er gebeurt, is zijn advies. Als het bij woorden blijft, ga dan niet filmen, blijf erbij staan en wees getuige.
„Als het tot lijfelijk contact komt, dat is het moment waarop je begint te filmen.”
Net als fietsen
Hij heeft het zelf talloze malen gedaan. „Het is net als fietsen, je leert steeds beter je evenwicht te bewaren.” Hij is nooit bang geweest als hij getuige was van een gewelddadig incident. „Wel gespannen. Er komt veel adrenaline los. Je moet leren wennen het beest in de bek te kijken.”
Op de vraag of het filmen van politie – een methode die de activisten van Black Panther al in de jaren zeventig introduceerden – in al die jaren heeft geholpen het probleem van racisme bij de politie te verminderen, zeggen Aguirre en Makam simpelweg: nee. „Het heeft geholpen de pulag blieke opinie te veranderen, dat wel”, zegt Makam. Ze halen allebei het geval van Ramsey Orta aan, een Cop Watch die in 2014 de dood van Eric Garner in New York vastlegde. Garners dood lijkt veel op die van Floyd. Ook hij werd benauwd in een strakke greep van politieagenten. Ook hij zegt hoorbaar op de video: „Ik krijg geen lucht.”
Orta publiceerde de video online, met zijn naam erbij en werd vervolgens naar eigen zeggen dagelijks bespied door agenten, net zolang tot ze een aanleiding vonden om hem te arresteren. „Hij is nu de enige in de zaak-garner die achter tralies zit”, zegt Makam. „De agenten die hem doodden, lopen nog altijd vrij rond.”
Met medewerking van Cosette Molijn