De medicijnkast zit boordevol beloftes
Rond één van de middelen die van corona een griepje zou kunnen maken, hydroxychloroquine, ontstond de afgelopen tijd een populistische cult. De stokoude malaria- en reumapil zou mensenlevens kunnen redden. Trump vond het dusdanig hoopvol, zo vertelde hij in een persconferentie, dat hij uit voorzorg innam. ‘Try it’, fluisterde hij de Amerikaan toe. Helaas bleek de realiteit anders. Het middel werd ruimhartig ‘uitgeprobeerd’ in ziekenhuizen wereldwijd, maar bood weinig soelaas.
Het grote voordeel van zulke oude medicijnen is dat er geen farmaceut meer aan vastgeplakt zit die er een aantal hoge muren omheen heeft opgetrokken. Vergelijk hydroxychloroquine met remdesivir. Dat nieuwe antivirale middel lijkt de opnameduur van coronapatiënten te bekorten en doet de sterfte met een paar procentpunt dalen. Dat lijkt niet veel, maar zou in Amerika al snel een paar duizend mensenlevens redden.
Grote nadeel van remdesivir is dat dit hoopvolle bloempje in de tuin van Gilead groeit. Dit bedrijf bestaat uit gelijke delen brille en kwaadaardigheid. Neem hepatitis C, een minder sexy virus dan corona, dat toch het leven van zeventig miljoen wereldbewoners beheerst. Gilead ontwikkelde een kuur die de chronische besmetting compleet geneest en zo veel levercirrose en leverkanker kan voorkomen. Een geneesmiddel dat daadwerkelijk geneest, dat is een zeldzaamheid tegenwoordig. Probleem: in de VS kostte de kuur tachtigduizend euro. We hebben geen idee wat Nederland betaalt, want de farmaceut heeft onze bestuurders succesvol gemuilkorfd.
Ziedaar de gewoonte van meer en meer farmaceutische bedrijven om menselijke wanhoop tot de laatste druppel uit te melken.
Met remdesivir leek het erop dat Gilead opnieuw de wereldwijde radeloosheid maximaal wilde exploiteren. Toen duidelijk werd dat remdesivir een rol kan spelen in de behandeling van Covid-19, was Gileads eerste reflex om de zogenaamde weesgeneesmiddelstatus voor het medicijn aan te vragen. Op die manier probeert het bedrijf zo lang mogelijk het alleenrecht op het middel te behouden en hoopt het, bij gebrek aan concurrentie, het maximale bedrag te kunnen vragen. Het is ronduit verontrustend dat we voor een coronabehandeling mogelijk afhankelijk worden van spelers met zo’n slecht functionerend moreel kompas.
De farmaceutische industrie kent ook uitzonderingen. Neem Kaletra van Abbvie, een medicijn om kinderhiv te bestrijden, dat ook in verschillende trials wordt getest om Covid-19 te behandelen. De producent besloot zijn patenten op te geven, waardoor het medicijn in één klap wereldwijd spotgoedkoop en ruimer beschikbaar werd. Ineens werd behandeling van kinderen met hiv op veel plekken een stuk goedkoper.
Het is doodzonde dat hydroxychloroquine zo’n Trump-drug is geworden. De mogelijke toepassing was veel meer dan ‘leuk geprobeerd’. Het staat symbool voor het herontdekken van de schatten van de afgelopen eeuw, schatten die we soms goed hebben verstopt of compleet zijn vergeten. De medicijnkast zit nog steeds boordevol beloftes. Net als de schilderijen van Van Gogh en het requiem van Brahms zijn ze niemands bezit. Je hoeft niemand toestemming te vragen om ze te gebruiken.
Het maken van écht nieuwe dingen wordt duurder en duurder
De mensheid wordt in vele opzichten slechter in innoveren. Het maken van écht nieuwe dingen, of het nu om vliegtuigen, auto’s, landbouwzaden, bestrijdingsmiddelen, vaccins, antibiotica, anticonceptiemiddelen of andere medicijnen gaat, wordt duurder en duurder. Wat dreigt is dat we op een dag echt compleet afhankelijk zijn van machtige rotondernemingen met diepe zakken zoals Gilead om een stap vooruit te zetten.
De vraag is of het nodig is. Misschien is, net als met de schilderijen van Van Gogh, het mooiste en het beste al lang gemaakt. Dan is het onze taak om ze in ere te houden, te cureren, af te stoffen en telkens weer van de plank te halen om nieuwe toepassingen te ontdekken. Het kan goed zijn dat we de behandeling van corona al lang hebben. Het enige wat we hoeven te doen is terug in de tijd gaan.
is microbioloog.