Hoera! Er wordt ondanks corona weer politiek bedreven aan het Binnenhof

Voorzichtig en stapsgewijs naar het nieuwe normaal. Het openbare leven komt onder begeleiding van strenge regels en adviezen weer enigszins op gang. Dat geldt tevens voor Nederland dat komende maandag verder van het slot gaat. Gecontroleerd en alles onder voorbehoud want ook dat hoort bij de nieuwe tijd waarvan niemand op dit moment nog maar enigszins benul heeft hoe deze er straks in werkelijkheid uit zal zien. „We staan nog maar aan het begin”, waarschuwde premier Mark Rutte (VVD) op één van zijn eerste coronapersconferenties en eigenlijk is dat nog altijd de situatie.

De onzekerheden zijn immens, maar voor de binnenlandse politiek is dit terecht geen belemmering meer langzaam maar zeker van het ‘nationale-aanpak-sentiment’ terug te keren naar de vertrouwde precorona posities. Waarbij in veel gevallen de crisis als katalysator voor het verwezenlijken van eigen programmapunten wordt aangewend. Nú de milieuproblemen aanpakken, nú de belastingontduiking aanpakken, nú de onevenwichtigheden op de arbeidsmarkt aanpakken, nú de ongelijkheid aanpakken.

Op zich is dit begrijpelijk en legitiem. De politiek houdt niet op te bestaan als gevolg van een diep ingrijpend virus. Integendeel. Juist nu, als alles op zijn kop staat, dienen politici hun verantwoordelijkheid te nemen en moeten zij niet bang zijn verschillen te benoemen, vragen te stellen, opheldering te eisen en een toekomst te schetsen. Zo bezien is het goed dat de ‘uitzonderingstoestand’ aan het Binnenhof is opgeheven, hoewel de gang van zaken nog verre van normaal is. De Tweede Kamer vergadert weliswaar weer plenair maar als gevolg van de veiligheidsvoorschriften toch anders. Onder het mom van corona is soms onduidelijk wat, wanneer waar wordt besloten.

Juist nu alles op zijn kop staat moeten politici niet bang zijn verschillen te benoemen en toekomstbeelden te schetsen

Haast is op dit moment veelal de drijfveer in het beleid. Dit geldt bijvoorbeeld de miljarden steunprogramma’s die het kabinet heeft ingezet om de hardhandig tot stilstand gekomen economie bij te sturen. Of zoals minister Wopke Hoekstra (Financiën, CDA) het deze week beeldend in de Tweede Kamer uitdrukte, om de economie „aan de hart-long machine te leggen”. Het gaat nu al om een bedrag in de buurt van 40 miljard euro en de „teller loopt door” om minister Hoekstra nog maar eens te citeren. Inkomstenderving voor de staat is hierbij niet meegerekend

Tegen de gevechten die nog maar kort geleden in Den Haag werden gevoerd om bedragen van bijvoorbeeld 20 miljoen euro doet het miljardenfestival uiterst onwerkelijk aan. De bedragen zijn zo groot dat zij elk voorstellingsvermogen te boven gaan. Maar toch, en ook daar wees minister Hoekstra op, zal de rekening ooit moeten terugbetaald. Het geld blijven pompen in de economie kan niet oneindig doorgaan.

Op dit moment heeft de overheid om erger te voorkomen als het ware een groot deel van de economie overgenomen. De inkomens van twee miljoen mensen en 400.000 zelfstandigen worden met behulp van verschillende, razendsnel ontworpen regelingen ondersteund. Maar zoals pijnstillers de effecten van een ziekte wegnemen maar de oorzaak niet is dit ook bij de inkomensregelingen het geval. Ze verdoven slechts.

Daarom was het een goede zaak dat het kabinet vorige week met het tweede steunpakket een voorzichtig begin wilde maken met het voorbereiden op nieuwe economische werkelijkheden. Om die reden werd de ontslagboete die was gekoppeld aan het recht voor ondernemers op loonsuppletie voor hun werknemers afgeschaft. De inkomensregeling mocht onvermijdelijke herstructurering niet in weg staan. Dat is een harde, maar eveneens reële boodschap. De coronacrisis zorgt niet voor een tijdelijke inzinking zoals aanvankelijk nog de hoop was maar grijpt diep en structureel in. Dan geldt: hoe sneller aanpassen, hoe beter.

Het kabinet riskeerde met deze benadering behalve met de vakbeweging ook een botsing met een groot deel van de tot vorige week loyale oppositie. Die confrontatie is uitgebleven omdat afgelopen woensdag de polder toch weer van zich deed spreken. In overleg met de organisaties van werkgevers en werknemers vijlde het kabinet de scherpste kantjes van het jongste steunpakket af. De ontslagboete blijft voor bedrijven met meer dan 20 werknemers intact.

De politieke betekenis is dat een deel van de linkse oppositie, de Pvda voorop, dankzij deze aanpassing het pakket nu toch wil steunen. Maar feit is ook dat voordat het zover was de klassieke politieke tegenstellingen in zicht kwamen. Dat is voor een vitale en functionerende democratie alleen maar gezond.