Wat is de beste brandstof voor de barbecue?
De wereld van de buitengrill is verdeeld in twee kampen: de kooltjeskopers en brikettenbranders. Afgezien van de enkeling die het probeert op gas of elektrisch, is het zwart-wit, met weinig ertussen. Maar als de wetenschap zich ermee mag bemoeien, wat is de beste keuze?
Houtskool wordt gemaakt door hout te laten pyrolyseren. Dat is feitelijk een soort voorvertering van de brandstof, onder lage temperatuur en met weinig zuurstof. De primitieve methode om dit te doen is een houtstapel te maken en te bedekken met aarde en er vervolgens een vuurtje in te stoken, waarna de luchtgaten afgesloten worden. In een rokerig proces van dagen tot weken verkolen dan alle stammetjes in het binnenste van de hoop. Erg efficiënt is dat niet: tien kilo hout levert een kilo kool. Bij modernere pyrolyseovens is het rendement iets beter.
Briketten worden vaak gemaakt van het stof en gruis dat overblijft van de houtskoolproductie. Vermengd met een bindmiddel wordt het in de gewenste vorm gedrukt, tot tabletten of staafjes. Als bindmiddel wordt vaak kalk of klei gebruikt, maar zetmeel of cellulose werkt ook. Het soort bindmiddel beïnvloedt de brandduur.
Briketten blijven over het algemeen langer smeulen dan houtskool en worden minder heet (ongeveer 500 graden Celsius in plaats van 650 graden). Daar staat tegenover dat het langer duurt voordat ze ‘op temperatuur’ zijn. Die verschillen in brandeigenschappen zijn voor de barbecue-pro’s de voornaamste reden om te zweren bij het een of het ander.
Maar wat is de beste keuze als het aankomt op duurzaamheid? Dat blijkt niet eenvoudig. Sommige zakken dragen het Fsc-keurmerk van duurzaam hout, maar waar komt het precies vandaan? De grootste leverancier blijkt Nigeria – we braden onze worstjes op tropisch hardhout. Daar bracht de Belgische tak van het Wereldnatuurfonds twee jaar geleden een kritisch rapport over uit. „De houtskoolindustrie doet er alles aan om de consument in het ongewisse te laten over de inhoud van de houtskoolzakken”, schrijft het WNF. Houtskool uit Afrika is goedkoop maar wordt ook heel inefficiënt geproduceerd, waardoor er onnodig veel broeikasgassen worden uitgestoten, schrijft milieukundige Charlotte Huitink in haar masterscriptie aan de Universiteit Utrecht.
Briketten zijn wellicht wat duurzamer, die zijn immers per definitie gemaakt van restmaterialen. Dat kan het bijproduct zijn van de houtskoolproductie, maar ze kunnen ook gemaakt worden van andere plantaardige restproducten zoals kokosnootschalen, cacaodoppen of schors en zaagsel uit houtzagerijen.
En maakt het voor de eigen gezondheid nog iets uit welke brandstof je kiest? Jazeker. Met name briketten bevatten soms schadelijke toevoegingen die zeker niet goed zijn voor de gezondheid. Onderzoekers in Korea maten zelfs giftige metalen als arseen in de verbrandingsgassen. Of zulke verontreinigingen ook in de Nederlandse supermarktbriketten zit, is niet te zeggen.
Houtskool is in ieder geval aannemelijk puurder, en ook de verbranding van houtskool is schoner blijkt uit vergelijkende experimenten. Er blijken veel minder kankerverwekkende polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’S) uit vrij te komen. Maar de vraag of dat voordeel niet verdwijnt zodra de worstjes op de grill gelegd worden. De auteurs van een review-artikel maken namelijk een omineuze opmerking: „Zodra de barbecue wordt volgelegd met eten nemen de hoeveelheden PAK’S in de rookgassen opvallend sterk toe.”