Acht studies naar kanker met identieke resultaten

Hoe groot is de kans dat de grafieken van onderzoeken naar twee verschillende soorten kanker er precies hetzelfde uitzien? Inderdaad, die is bijna nul. Deze week presenteerde de Nederlands-amerikaanse fraudejager in de wetenschap Elies Bik haar volgers op Twitter ‘Het mysterieuze geval van de twee artikelen met identieke resultaten’.

Het ging om een studie naar maagkanker met 286 patiënten en een studie naar longkanker met 384 patiënten. De onderzoekers lieten zien dat een verschil in het gehalte van bepaalde signaalmoleculen (zogeheten microrna’s) in het weefsel van patiënten, van invloed was op het overleving. Maar de grafieken die ze daarbij presenteerden kwamen exact overeen. Bij nadere inspectie bleken ook andere grafieken en tabellen kopieën van elkaar, soms een beetje door elkaar gehusseld. Ook grote delen van de tekst bleken van elkaar ‘geleend’, waarschijnlijk om dat onopvallend te laten zijn waren de zinnen en alinea’s daarbij in een andere volgorde gezet.

Dat kan haast geen toeval zijn.

Bik ontdekte vervolgens nog twee artikelen, respectievelijk over darmkanker en baarmoederhalskanker, die grotendeels leunden op dezelfde data en grafieken. Nog even verder zoeken leverde nog vier artikelen op met dezelfde frauduleuze sporen. En mogelijk zijn er nog meer, suggereert Bik op de website Pubpeer. Ze schrijft: „Ik ben nog steeds bezig overeenkomsten met andere artikelen te onderzoeken, maar ik post dit lijstje alvast voordat anderen dat doen.”

Alle acht artikelen op Biks voorlopige lijst zijn van verschillende auteurs verbonden aan verschillende Chinese universiteitsziekenhuizen. Er lijkt geen duidelijk verband tussen. Wat zit hier achter?

In de reacties suggereren diverse onderzoekers dat dit het werk is van zogeheten paper mills, bureautjes die vaak voor een aanzienlijk bedrag kant-en-klare manuscripten van wetenschappelijke artikelen leveren.

Een Deense wetenschapper wijst erop dat het vaker is gebeurd. Zelfde verhaal, met alleen een ander microrna: twee Chinese groepen publiceren in twee artikelen over verschillende soorten kanker dezelfde cijfers en figuren. Eén van die artikelen werd teruggetrokken, met de redactionele uitleg dat „op verzoek van de auteurs” omdat zij „een probleem hadden geconstateerd in de statistische analyse van de data, waardoor de conclusies die werden getrokken in het artikel niet langer houdbaar zijn”. Tja, zo kun je het ook zeggen.