Hoe groot is de rol van Rico de Chileen in het criminele circuit?

Rico ‘de Chileen’ staat komende week terecht op verdenking van witwassen en lidmaatschap van een criminele organisatie, maar justitie dicht hem een grotere rol toe. Een verhaal over achterdocht, machinaties en verraad in de onderwereld.

‘De gevaarlijkste Chileen ter wereld.’ Zo presenteert de televisiezender Tele13 uit Santiago in maart 2018 de in Chili geboren Amsterdammer Rico R. in een item over internationale drugshandel. In het filmpje is te zien hoe Rico vijf maanden eerder werd aangehouden bij een hotel in de hoofdstad Santiago. Na zijn arrestatie wordt Rico door de Chileense politie voor het oog van de verzamelde pers geboeid afgevoerd. Een perp walk noemen ze dat.

Rico heeft bijna een half jaar in een cel gewacht op zijn uitlevering naar Nederland. Nu het zover is, verschijnt op Tele13 een Nederlandse officier van justitie die belast is met de vervolging van Rico. Zij legt uit dat het onderzoek naar hem eind 2015 is gestart met „informatie van de geheime dienst”. „Zijn naam komt voor in onderzoeken naar de mocro war die we in Amsterdam en omstreken hebben. Heel veel moorden, als gevolg van drugssmokkel.” De interviewer legt vervolgens voor dat Rico zegt onschuldig te zijn. „Dat waag ik te betwijfelen”, stelt de officier van justitie. Daarmee is de toon gezet voor de strafzaak die sinds 2018 loopt bij de Amsterdamse rechtbank en die vanaf deze dinsdag inhoudelijk wordt behandeld.

Formeel is Rico uitgeleverd voor het leidinggeven aan een criminele organisatie die zich bezighield met het witwassen van drugsgeld. Tijdens de tussentijdse zittingen waar de rechtbank wordt geïnformeerd over de voortgang van het onderzoek, stelt het Openbaar Ministerie dat Rico echter ook een sleutelrol speelt in een reeks liquidaties die de onderwereld sinds 2014 in de greep heeft. Om dat te illustreren laat het OM de communicatie zien waarin Ridouan Taghi tegen Rico oppert om officier van justitie Koos Plooij te laten „slapen” (lees: liquideren).

Rico reageert terughoudend, zo blijkt: „Hermano Sir .... haha, dat zijn echte gedachtes. Maar nee ..... We moeten scherp en tactisch te werk gaan.” Toch tekent dit heftige bericht volgens het OM de rol die Rico heeft in een oorlog die de Nederlandse onderwereld al bijna tien jaar teistert.

Wie is de 46-jarige Rico de Chileen en wanneer komt hij in beeld als crimineel kopstuk? Voor een antwoord op die vraag moeten we terug naar de laatste dagen van 2013 als Amsterdam wordt opgeschrikt door een moordaanslag op een prominente onderwereldfiguur.

Twee drugskampen

Gwenette Martha loopt op vrijdagavond 27 december 2013 met een vriend een telefoonwinkel in Amsterdam uit als vanuit een zijstraat een bewapende man op hem af komt lopen. De man richt van dichtbij met een pistool op de Antilliaanse Nederlander Martha, maar het wapen blokkeert. Martha is onbewapend en probeert zijn belager neer te slaan, maar dat mislukt. De schutter ontkomt.

Martha is een van de leiders van de hoofdstedelijke drugsmaffia maar verkeert in de problemen. Zijn smokkelbende is uit elkaar gevallen in twee rivaliserende kampen, nadat in de haven van Antwerpen in het najaar van 2012 een partij van tweehonderd kilo cocaïne is onderschept. Het gevolg: een almaar uitdijend conflict waarbij voormalige vrienden elkaar op straat naar het leven staan met zware wapens. Dat dit geweld niet tot slachtoffers leidt onder onschuldige omstanders is een wonder.

Iedereen gist op dat moment naar de achtergrond van dit geweld. Die aanleiding komt naar voren in niet eerder gepubliceerd berichtenverkeer tussen een aantal onderwereldbazen die de recherche heeft weten te ontcijferen. Het levert een bijzonder inzicht op in machinaties, achterdocht en verraad. De onderwereld als spiegelpaleis waarin niets is wat het lijkt en bloedgabbers zich ontpoppen tot aartsvijanden.

De mislukte aanslag op Martha is niet alleen het zoveelste gewelddadige incident in de hoofdstad. Het blijkt het begin van een onderwereldoorlog waarbij een aantal kopstukken van de vaderlandse drugsmaffia bij betrokken zullen raken. Volgens het Openbaar Ministerie is Rico de Chileen een van die kopstukken.

Martha is razend na de mislukte aanslag, zo blijkt uit nooit eerder gepubliceerde berichten. „Ik ben zo boos dat ik geen pipa [pistool] had. Ik zou hem afmaken”, schrijft hij in een bericht via een PGP-telefoon, een speciaal toestel waarmee versleutelde berichten kunnen worden verstuurd. Het bericht is gericht aan Najib Himmich, die op straat bekend staat als ‘Ziggy’. Hij werd als jonge kickbokser door Martha onder de hoede genomen. Maar Ziggy haalde de top niet in zijn sport, daarvoor was hij niet ambitieus genoeg. In plaats daarvan kiest hij voor een carrière in de onderwereld. Eind 2013 heeft hij zich opgewerkt tot een van de weinige vertrouwelingen van Martha.

Op het moment van de aanslag zit Ziggy in Brazilië. „Dit is een waarschuwing van God, bro. Geloof me. Je moet je hele schema omdraaien en gewoon thuis zitten”, zo schrijft Ziggy aan Martha. Daarnaast speculeert hij wie erachter zou kunnen zitten. Is het soms Martha’s vriend ‘Patoz’, de bijnaam van de man met wie Martha had afgesproken in de telefoonwinkel. „Die moet wel even op de verhoor stoel”, zo stelt Ziggy die tevens belooft snel thuis te komen. „Ik ga me ticket alvast checken, tijger. Maar bro, aub, aub blijf gewoon osso [thuis, red.] Ze gaan nu alles op alles willen zetten.”

Ziggy verzint het niet, dat er nog een poging zal worden gedaan op het leven van Martha. Hij weet het zeker. Ziggy Himmich speelt namelijk dubbelspel. Op het moment dat hij berichten stuurt aan Martha staat Ziggy ook met een ander onderwereldkopstuk in contact: Samir ‘Scarface’ Bouyakrichan, een in Amsterdam geboren Marokkaanse Nederlander die op dat moment wordt gezien als een van de grootste cocaïnehandelaren in West-Europa. Hij dankt zijn bijnaam Scarface aan een litteken op zijn gezicht dat hij heeft overgehouden aan een vechtpartij in het Amsterdamse uitgaansleven.

Ziggy slaat in de communicatie met Scarface een hele andere toon aan over Martha. „Thuis met politiebewaking, schrijft Ziggy over Martha aan Scarface. „Politie rijdt rondjes bij zijn huis hahahahaha.” Scarface reageert met: „Wat een zielige nicht zeg.” Ziggy realiseert zich dat er nu geen weg meer terug is. De volgende aanslag moet het wel goed gaan. Een „smooty” noemt Ziggy dat. „Dit keer met twee man”.

Het verraad is naar voren gekomen nadat de politie in 2016 en 2017 beslag wist te leggen op computerservers in Canada en Costa Rica. Daarop zijn miljoenen PGP-berichten gevonden die werden verstuurd met telefoons van

Ennetcom en PGP Safe, twee populaire telecomdienstverleners in de onderwereld. In die berichten wordt onverholen gesproken over moord, drugshandel en corruptie. En de berichten maken duidelijk hoe makkelijk het is om te worden meegezogen in de geweldsspiraal.

Zo is er een bericht van Ziggy aan Martha waarin hij zegt: „Ik heb Hermano ook net op zijn plek gezet. Hij zegt: hij gaat nu naar jou.” Gwenette Martha antwoordt dat Hermano zo bij hem is. „Dit gaat ons sterker maken ruman [broer]”, zegt Martha tegen Ziggy.

Met ‘Hermano’ wordt volgens het Openbaar Ministerie Rico R. bedoeld. In de onderwereld noemen ze hem ook wel Bonzo. Uit de berichten valt af te leiden dat Martha en Rico bevriend zijn. Achter de rug van Martha om laat Ziggy zich denigrerend uit over Rico. „Die Rico kan dus echt helemaal niks.”

Straatschoffie uit Chili

Richard ‘Rico’ Eduardo R. is 46 jaar geleden geboren in het plaatsje Sewell, een stadje op honderd kilometer van de Chileense hoofdstad Santiago. In het kielzog van linkse studenten en activisten die vluchten voor het regime van Augusto Pinochet, reizen zijn ouders af naar Nederland. Het gezin woont in AmsterdamNoord. Daar spreekt hij binnen no time vloeiend Amsterdams. Hij is een straatschoffie. In zijn tienerjaren maakt hij deel uit van een jeugdbende, zo blijkt uit een profiel dat in weekblad Panorama verscheen.

De vader van Rico raakt ondertussen betrokken bij cocaïnehandel. Hij geldt niet als een grote speler en staat, volgens bronnen in het milieu, bekend als ‘correct en eerlijk’. Omdat hij zowel vloeiend Nederlands als Spaans spreekt, treedt Rico zo nu en dan op als vertaler tijdens de zakelijke besprekingen van zijn vader. Begin jaren negentig wordt Rico’s vader opgepakt en veroordeeld. Nadat hij zijn straf hier heeft uitgezeten, keert hij terug naar Chili.

Rico treedt in de voetsporen van zijn vader. Hij beschikt over genoeg geld en rijdt rond in dikke auto’s. Hij verkeert in de wereld van de Amsterdamse zware jongens, waaronder generatiegenoot Gwenette Martha.

In 1997 loopt Rico in Duitsland tegen de lamp. Hij is naar Duitsland gegaan om een paar honderd kilo cocaïne te verkopen. Maar als de deal rond is, blijkt dat Rico zaken doet met undercoveragenten. Rico wordt veroordeeld tot elf jaar cel. Daarvan zit hij uiteindelijk ongeveer zeven jaar uit. Nadat zijn straf erop zit, lijkt het erop dat Rico de banden met zijn vrienden in Amsterdam aanhaalt. Rico wordt gesignaleerd met kopstukken uit de onderwereld en gaat bij sommige langs in de bajes, zo blijkt uit bezoekerslijsten.

In 2011 ziet de politie Rico bij een woning in Amsterdam-Zuid schichtig tassen overgeven. Wanneer hij gecontroleerd wordt, blijkt hij 30.000 euro op zak te hebben. Een beschuldiging van witwassen redt het niet, Rico wordt vrijgesproken. Daarna verdwijnt hij onder de radar. In het hoofdstedelijke uitgaansleven, waar hij bekend stond als feestnummer, wordt hij amper nog gesignaleerd. Hij verblijft veel in het buitenland.