Maar begrijpen wij Amerika wel zo goed?

Het fijne van Amerika is: ga er op bezoek en het voelt alsof je het land al jaren kent. Een filmdecor waarin mensen schijnbaar zichzelf spelen. Een cultuur die we hier zo intensief volgen dat Nederlanders geregeld doen alsof ze de Verenigde Staten beter begrijpen dan de Amerikanen zelf.

Je ziet het terug in de reacties op de dood van een ongewapende zwarte man, het zoveelste geval, door nodeloos geweld van een witte agent in Minneapolis. Protest, onrust, argwaan, plunderingen. Aanslagen op verslaggevers, een president zonder gezag buiten de eigen kring. Onvermogen en verval in dagen van vertwijfeling.

Sommige Nederlandse politici juichten dat Trump, zoals hij aankondigde, Antifa tot terroristische organisatie zal bestempelen. Klein detail: dat zou in strijd met de Amerikaanse Grondwet zijn, zoals terrorismedeskundige Peter Bergen vaststelde, dus dat is kansloos. Andere Nederlanders wisten zeker dat de dood van de zwarte man bewijst dat de VS een door en door racistisch land zijn. Je gevoel zei dit weekeinde: zit veel in. Aan de andere kant: dat land heeft een zwarte president gehad, een zwarte minister van Buitenlandse Zaken, een hoogste militair die zwart was, et cetera. Vergelijk dit even met Nederland.

Een Amerikaanse tragedie – en een onderliggende les voor Nederland

Het zou ook kunnen dat we de VS minder goed kennen dan we denken. Amerika is een strijdcultuur. Een land van 100 percenters, zoals ze dat zelf noemen: mensen die spelen op alles of niets. Politici voeren altijd campagne met de afgrond voor ogen: winner takes all. Een bedrijf groot maken is afrekenen met slappelingen. The cowards never started and the weak died along the way ,schreefde grondlegger van Nike over zijn geesteskind. Zelf sprak ik in mijn correspondentenjaren Amerikaanse agenten voor wie een vechthouding vanzelfsprekend was: wie zwakte toont, zeiden ze, gaat er sowieso aan.

Het staat mijlenver van ons vandaan. Hier wil de politie depolariseren. Hier zoeken bedrijven tot vervelens toe ‘verbinding’. Wie hier in de politiek honderd procent opeist zal zeker niets te zeggen krijgen. Daarom functioneert de democratie hier nog wel – en daar nog amper.

Het leert ook dat het vermoedelijk te simpel is de laatste Amerikaanse tragedie alleen uit racisme te verklaren. Dat speelt vast een rol, en wie daartegen in Amsterdam wil demonstreren moet dat doen (wel op anderhalve meter graag).

Maar je hoopt dat Nederlanders nu ook zien wat het fundamentele gebrek van de Amerikaanse cultuur is: als je elk thema verheft tot strijd, en elke opponent of verdachte tot vijand, ontmenselijk je uiteindelijk alle mensen met een andere opvatting of levenshouding, van welke kleur dan ook. Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schrijft op deze plek een wisselcolumn met Lotfi El Hamidi.