Krijsende baby’s die op hun ouders ‘wachten’
De pandemie legt pijnlijk de problemen in de Oekraïense draagmoederindustrie bloot. Een populaire video blijkt deels geënsceneerd.
Zo’n vijftig krijsende baby’s liggen in plastic wiegjes op een hotelkamer in een buitenwijk in Kiev. Al weken liggen ze er onder een enorme kroonluchter op hun ouders te wachten. Vanwege de coronacrisis kunnen honderden ouderparen wereldwijd niet naar Oekraïne reizen om hun daar ter wereld gekomen kind in de armen te sluiten.
De baby’s figureren in een video waarmee het omstreden Oekraïense Biotexcom, de grootste draagmoederkliniek ter wereld, onlangs aandacht vroeg voor het door de pandemie ontstane probleem. In het filmpje benadrukt het bedrijf dat de kinderen niet aan hun lot zijn overgelaten en uitstekend worden verzorgd. „We gaan met de baby’s online en antwoorden op de vragen van ouders”, vertelt een kinderarts, terwijl de camera toont hoe keurige verzorgsters met mondkapjes de baby’s wassen en knuffelen.
De video veroorzaakte een mediarel en leidde tot vragen over hoeveel kinderen door de lockdown in Oekraïne zijn gestrand. Het land is vanwege de lage tarieven en losse wetgeving rond draagmoederschap een van de populairste bestemmingen voor wensouders.
Biotexcom-directeur Albert Totsjilovski erkende eerder al niet zonder trots dat hij de video deels in scène zetten om een „hype” te creëren en het probleem op de politieke agenda te krijgen. Tegen NRC geeft de Moldavische zakenman telefonisch toe dat sommige kinderen in de video al herenigd waren met hun ouders en dat de vijftig baby’s voor het effect bij elkaar in één kamer waren gezet. „Als we een paar kinderen hadden getoond, was er geen rel geweest en was er niets gebeurd.”
Volgens Totsjilovski, die figureert in talloze schandalen en tegen wie volgens Oekraïense onderzoeksmedia onderzoek loopt wegens babyhandel en belastingontwijking, verblijven er nu nog 73 kinderen in het hotel. „We hebben resultaat bereikt. Later zal ik me hiervoor moeten verantwoorden”. Tegen NRC ontkent hij alle aantijgingen.
Jaarlijks zetten naar schatting duizenden Oekraïense draagmoeders baby’s op de wereld met genetisch materiaal van buitenlandse stellen. Zij ontvangen daarvoor zo’n 18.000 euro, grofweg de helft van het bedrag dat echtparen moeten betalen.
Het is een lucratieve business waarop nauwelijks toezicht is, vertelt jurist Sergii Antonov telefonisch vanuit Kiev. Hij is directeur van een expertisecentrum voor medische en reproductieve rechten in Kiev, en adviseert ouders en draagmoeders. Hij maakt zich grote zorgen over de door de pandemie gestrande baby’s.
„Er zijn geen officiële statistieken, en de overheid probeert de cijfers te drukken”, vertelt Antonov. „Het ministerie van Volksgezondheid beweert dat de afgelopen jaren niet meer dan vijfduizend draagmoederkinderen zijn geboren, die voor Oekraïense ouders meegerekend. Dat klopt niet. Volgens onze berekeningen worden jaarlijks ten minste tweeënhalf- tot drieduizend kinderen geboren, en dat zijn alleen die voor buitenlandse ouders.” Volgens
Antonov zijn er sinds Oekraïne in maart de grenzen sloot 140 baby’s ter wereld gekomen zonder nabijheid van hun biologische ouders.
De pandemie legt pijnlijk de problemen in de Oekraïense draagmoederindustrie bloot, zegt Antonov. „De laatste drie, vier jaar is een enorme grijze markt ontstaan van klinieken en bemiddelingsbureautjes. Dat zijn vaak niet meer dan kantoren aan huis die via buitenlandse partners klanten werven en betalingen via offshore rekeningen laten lopen.”
Verhit debat
Of de tientallen andere klinieken in het land ook gestrande kinderen opvangen, is onduidelijk. Op vragen van NRC antwoorden verschillende bedrijven niet of ontwijkend. Babyforyou, die zegt alleen voor de Japanse markt te werken, laat weten alle baby’s al voor de lockdown met hun ouders te hebben verenigd. Kliniek VittoriaVita schrijft op de website dat de tijdens de crisis geboren en gestrande baby’s in „een comfortabel, warm appartement” verblijven, onder toezicht van „een professionele nanny”. Via Whatsapp laat een medewerkster echter weten dat alle kinderen al zijn vertrokken.
Naar aanleiding van de zaak is in Oekraïne verhit debat ontstaan over commercieel draagmoederschap. „Zo verandert Oekraïne in een internationale online-winkel voor baby’s”, zei kinderombudsman Mykola Kuleba in een Facebookpost waarin hij pleit voor een verbod. Ombudsman Ljoedmila Denisova zei tegen Deutsche Welle dat ouders zich bij haar kantoor kunnen melden voor hulp. Zij wil geen verbod maar regulering. „De vraag naar draagmoeders vanuit het buitenland is zo hoog. Een verbod zou het probleem niet oplossen, maar een ondergronds systeem in de hand werken.” Volgens Antonov konden dankzij de versoepeling inmiddels meerdere ouderparen via Wit-Rusland naar hun baby reizen.
Oekraïne is mede door lage tarieven zeer in trek bij wensouders