Vervolg van
business en steek onze auto’s niet in brand, dan zijn we zo weer weg’.” En zo geschiedde.
Ook in bredere zin was er beter contact tussen de politie en de inwoners van de wijken waar veel wordt gedeald. Zo zegt Amine Kessaci dat hij als kind de agenten die in zijn cité werkten als „grote broers” zag. „Ze kwamen langs op hun motoren, zeiden bonjour. Ik heb supervaak stukjes meegereden op hun motor”, vertelt hij met een glimlach op zijn ronde gezicht. „Mijn broer Brahim vond dat natuurlijk niet leuk, maar ik was echt dol op ze, ik riep altijd: leve de politie! En de dealers zelf vreesden de politie, ze hadden een bepaalde autoriteit.” Die is nu verdwenen, zegt Kessaci. Leurent:
„De aanwezigheid van de politie wordt nu gezien als een provocatie, een oorlogsdaad.”
Socioloog Duport legt uit dat deze verandering te maken heeft met het verdwijnen van wijkagenten in Frankrijk onder oud-president Nicolas Sarkozy. „In bijna alle wijken was er een politiepost en wijkagenten hadden een belangrijke rol in de buurt en grote invloed op de levenskwaliteit van bewoners. Ze kenden veel mensen en zorgden voor contact tussen inwoners en de overheid. Zij waren degenen naar wie je toe ging als er een wegversperring was, of een achtergelaten auto, of als het licht in een flat het niet meer deed – dan spraken zíj de huisbazen aan.”
Sinds 2022 probeert de politie weer meer aanwezig te zijn – mogelijk gemaakt door een verhoging van de budgetten van justitie en politie toen ook in politiek Parijs duidelijk werd hoe ernstig de situatie is in Marseille. Maar ze gaan anders te werk. Leurent: „De politieprefect voert een repressief beleid waarbij agenten meerdere keren per week langs bekende verkooppunten komen en mensen oppakken.”
Met resultaat: de autoriteiten maakten in september 2023 bekend dat in twee jaar tijd zeventig verkooppunten zijn opgedoekt en 816 wapens in beslag zijn genomen. „Sommigen zeggen dat als er een verkooppunt wordt opgerold, die binnen een paar uur verderop opnieuw ontstaat. Maar we zien wel degelijk dat de rust terugkeert in sommige wijken”, zegt Leurent. In één cité vlak bij La Busserine waar dealers een drive through hadden gemaakt, zijn de dealers helemaal verjaagd. De ingang van de wijk is nog altijd afgesloten met enorme betonblokken om hun terugkeer te voorkomen.
Ook het geweld is afgenomen: in de eerste maanden van 2024 vonden in Marseille ‘maar’ één drugsmoord en twee pogingen daartoe plaats. Daarbij moet worden gezegd dat ook in het nabijgelegen Nîmes afrekeningen plaatsvonden, die mogelijk gelieerd zijn aan de conflicten tussen bendes uit Marseille. De afgelopen maanden zijn tientallen mensen opgepakt, en bij Macrons operatie „schoon schip maken” werden in één klap 98 mensen gearresteerd.
Dit zijn meestal wel jongens die laag in de rangorde staan en die daardoor meestal snel weer op vrije voeten komen, waar de ‘netwerken’ bijna letterlijk klaarstaan om ze weer naar binnen te zuigen. Zo gebeurde het ook bij Brahim Kessaci, die meermaals in de gevangenis zat (soms na een aangifte van zijn eigen moeder) maar die zich nooit aan het milieu wist te onttrekken. Leurent: „We zijn ook bezig met grote onderzoeken naar de bazen die zich verschuilen op plekken als Dubai, maar daar heb je zo twee, drie, vier jaar voor nodig.” Af en toe lukt het: zo werd onlangs in Marokko Félix Bingui gearresteerd, de vermeende baas van het in Marseille actieve netwerk Yoda.
Leurent ziet de noodzaak om nu door te pakken. „Wij zien bijvoorbeeld wat in Nederland gebeurt”, zegt hij, doelend op de moorden op advocaat Derk Wiersum en journalist Peter R. de Vries. „Dat kan ook bij ons gebeuren”, denkt Leurent. „We hebben ongeveer dezelfde ingrediënten en ook hier zou het geweld van deze narcoterroristen op een dag kunnen overslaan naar onze leiders of publieke besluitvormers.” De eerste voorzorgsmaatregelen zijn al genomen: bij grote rechtszaken over drugsgeweld zijn (in heel Frankrijk) tegenwoordig altijd meerdere rechters betrokken om de zaken te „depersonaliseren”.
Sociale problemen blijven
Maar met politierepressie en rechtszaken worden onderliggende oorzaken niet opgelost. Hoe dát moet, daar denkt niet iedereen hetzelfde over. Zo vindt politieman M. dat gebruikers aangesproken moeten worden op hun verantwoordelijkheid. Rechtbankvoorzitter Leurent vindt dat de politiek moet onderzoeken „waarom alledaagse mensen de behoefte voelen om drugs te gebruiken”. Kessaci is onder andere voor het bevorderen van diversiteit in kwetsbare wijken, voor de legalisering van soft drugs en voor de terugkeer van buurtagenten. Het zijn ideeën die hij waar hij maar kan deelt in de media en nu ook in de politiek wil gaan uitdragen: hij staat op de lijst van de groene partij EELV voor de Europese Verkiezingen van juni dit jaar.
Want drugscriminaliteit is voor veel inwoners van kwetsbare wijken niet het grootste probleem, zegt Kessaci. „Het zijn plekken waar alle ellende samenkomt. Waar ik opgroeide werkte de lift vrijwel nooit – ik herinner me dat mijn moeder haar boodschappentassen altijd twee etages omhoog moest slepen. We hadden geen nooduitgang. We hadden in de buurt een openbaar zwembad, maar dat was niet toegankelijk voor de inwoners van de cité. En er waren geen winkels.” En hoewel Kessaci’s cité een metrostation heeft, is dat meestal niet het geval. „Dat maakt dat mensen echt vastzitten.”
Ook Duport schetst dit beeld. „Het is vervelend dat je dealpunten passeert als je boodschappen gaat doen, maar grotere zorgen zijn de flagrante armoede, gezondheidsproblemen, de slechte staat van de meeste woningen, de gebrekkige toegang tot recht, tot zorg, tot de arbeidsmarkt”, somt ze op. Voor vrouwen komt daar in veel gevallen fysiek of mentaal geweld bij, voegt Buresi toe. „Er wonen hier veel migrantes die geen door Frankrijk erkende diploma’s hebben en soms de taal niet spreken. Zij kennen vaak alleen hun cité en zijn volledig overgeleverd aan de grillen van hun echtgenoot.” Deze vrouwen biedt Buresi’s organisatie Schebba onder meer taallessen en mentale steun.
En zo gaat het leven in La Busserine door. Tussen de flats waar vaak fletse gordijnen uitwapperen, het rondzwervende afval, de brandplekken op het asfalt en de altaartjes voor omgekomen inwoners, rennen kinderen achter een voetbal aan, brengen ouders hun kroost naar school, worden religieuze feesten als de ramadan samen gevierd. Kessaci: „Er is veel ellende, maar het zijn ook wijken waar mensen sámen leven. We zetten buiten tafels neer om samen taart te eten, we dansen en zingen samen.” En ze rouwen samen.
Kessaci zelf gaat door met zijn verhaal delen, in de media en in de politiek. Hij doet dat meestal rustig, bedachtzaam, met zachte stem. Maar soms komt het vuur naar boven, bijvoorbeeld als gevraagd wordt waarom híj de politiek in moet. „Vaak zijn de mensen die over deze problemen praten, niet de mensen die ze echt kennen”, zegt hij met een ernstige blik. „Echte experts zijn geen sociologen, geen psychologen, geen agenten. Wij zijn de experts, de families die zitten met onze pijn. Tegen die sociologen zeg ik: houd je bek, het boeit me geen reet hoe lang je hebt gestudeerd. Wij zijn degenen die pijn hebben en de problemen echt begrijpen.”