Rotorua Weekender

E noho mātārae ana a Matuatonga

- Raimona Inia

anō te pūehu, nā reira i wehe hoki ai ngā tūpuna i ngā oneone areare e kōwhatu atua kūmara a o Hāwaiki pāmamao. Wheoi anō ko Matuatonga, he whakapate mea tuatahi rawa ko te karakia kia koko i utaina mai i Hawaiki tāpae ai ngā taumahatan­ga me ngā kia whakatō te kūmara ka whakaaro hākoko otīā kia kaha ai te hāria ki waenga ki te iwi i ngā wā oneone kia tupu matomato ai te kai tika. Ka karakiangi­a ngā kakano me e ora te tangata, e ora te hapū me ngā aha noa atu, kātahi ka te iwi. Ka karakiangi­a te wāhi, te whakatōkia ngā kakano me ngā hua whenua, te oneone, ngā kakano e ngā ki te oneone. Nō Poronēhia, nō tohunga, koia ko ngā tangata Hāwaiki Tawhitiare­are, nō Nukutere, mātauranga nui ki te taiao me te ao. nō Ahuahu, nō Maketu tēnei tikanga. Ka tukuna atu ngā kupu mahana ki He tikanga nā ngā tūpuna, nā ngā a Kahukuraar­ikinui ki a Māui, ki a kaumātua, nā ngā pakeke e ora iti nei Panitinaku, whaihoki ki a Rongo. He i a tātou te tangata. Me mātau ka tika atua ēnei i haria mai e ngā tūpuna ngā tohunga ki tēnei mahi nā reira hai painga mō tātou te tangata. Kia ngā tūpuna i hakoke ai i ngā tiniā kāua e tupuhi ai te puku. Tērā anō moutere o Te Moana nui a Kiwa, i tētehi mahi a ngā tangata he mahi tae ai rātou ki Rapanui, i tae hoki ai whakapakok­o. Ko te whakapakok­o rātou ki Hāwai’i, ā, me ngā tini te whakatinan­atanga o ngā hiahia, o moutere o te moana. Me i kūare ana ngā whakaaro o te hapū me te iwi. ngā tūpuna ki te manaaki me te Ko ētehi he rite ki te tangata, ko ētehi whakatō kai kua kore noa atu tātou. he pōwhatu noa iho, ko ētehi ka whai

He tapu rawa ngā waerenga me kanohi, he ihu, he taringa he āhua ngā māra onamata, nā reira i tutū ai iti nei tana riterite ki te tangata, ā, ka

Hwhakaingo­angia. He waimarie nō Te Arawa kai te ora tonu wētehi o wēnei whakapakok­o. Ko Horoirangi tētehi, ko Te Atuawhakan­iho tētehi ko Parewaero tētehi engari pea ko te mea mana nui katoa ko Matuatonga ko Marutehe. Kai te kitea tonutia tēnei whakapakok­o. Kai Mokoia e noho puku ana. E mea ana ngā kaumātua e rua ngā tahataha o tēnei whakapakok­o. Kai tētehi taha ko Matuatonga te atua o te ora, kai tētehi atu taha ko Marutehe te atua o te pirau. Ara anō ētehi tangata ka kī ehara e rua kē ngā whakapakok­o. Ko Matuatonga tētehi, ā, ko Marutehe anō hoki tētehi.

Kai te hāngai tēnei kōrero iti ki a Matuatonga. Te whakapakok­o o te iwi i mauheretia mō te wā iti. Nā te mea he mana nui he whakapakok­o rangatira a Matuatonga ka puta te hiahia o wētehi tangata, Māori mai, Pākehā mai me te whakaaro ake kia hokona tāhaetia . Ka hui tētehi pahi itiiti he tangata kau wēnei tangata ehara i te rangatira. Ka tau ki roto i te ngākau ki te hoko ki tētehi tangata tauiwi māna e kawe atu ki te Mūheama o Akarana. Engari rā ka puta te mahi tinihanga nei ka rangona e ngā hapū mana nui me ētehi. Ka keria ake e ngā tahae a Matuatonga kātahi ka haria ki tētehi whare pakupaku i Ohinemutu. Ka tikina ngā Pirihimana e te hapū, rererere ana te pūehu, ka whiua te hahani, ka takahia te mana o te whakapakok­o. Ka roa e tohe ana, ka hikina e ngā pirihimana tō tātou atua ka haria ki te whare herehere. Ki reira Matuatonga noho puku ai. Wheoi anō ka tū tana kēhi, ka tū anō ngā tohe, engari ko te kupu whakamutun­ga kai te tiati, ka whakatau e ia kua hē te hoko. He mahi mūrei, he mahi tinihanga. Ka whakahokia a Matuatonga ki te motu tapu, ki Mokoia. , kai reira a Matuatonga e noho mātārae ana. Tērā pea ka oho ake te wairua o tātou te iwi e hoki atu ai tātou me ngā kakano māna tonu e whakahau māna hoki e whakakaha ki a tupu ururuangia ngā māra kai me ngā waerenga e rangatira anō ai tātou a Ngai Te Arawa.

 ?? Auckland War Memorial Museum ?? Josiah Martin photograph. ' [Matuatonga] Matuatonga Maori stone image'.
Auckland War Memorial Museum Josiah Martin photograph. ' [Matuatonga] Matuatonga Maori stone image'.

Newspapers in English

Newspapers from New Zealand