Ngā Waru Pūmanawa o Te Arawa
Ka moe a Rangitihi i ōna wāhine tokowha. Ka puta ki waho ko Ngā Waru Pūmanawa o Te Arawa.
He ahakoa tēnei whakataukī ka rerekē hoki tana tikanga kai tēnā tangata ki tērā whaitua ki tēnei takiwā.
Mēnā ka whakapuhaina atu tēnei kōrero e te rāwaho tērā e te iwi kē atu he kōrero ka whakahīhī ngākau whakaiti te hau kāinga. Ko tā te māngai kōrero he whakateitei i te mana whenua ki ngā kōrero nui onamata, pēnei i tēnei. Kāti.
Ko te pātai hoki ia, ko wai mā hoki ēnei tūpuna e kōrerongia ana e tātau?
Ko te wāhine mātātmua o Rangitihi ko Rongomaiturihuia. Koia tētehi o te kāhui tokotoru i heke iho i te kāwai rangatira o Tia. Ka heke iho, ka heke iho nā wai rā ka puta ki waho ko Marutehe.
Ka whakataukingia nuitia
eMauriora Kingi, koia ēnei te whare tapu te whare tangata o Ngai Te Arawa. E tika hoki nā ēnei wāhine tokotoru ka puta ki waho ko tātau katoa. Wheoi anō rā, ko Rongomaiturihuia tētehi o ēnei wāhine, ko Manawakotokoto tētehi, ā, ko Kahukare tētehi. Koia wēnei ngā tamāhine a Marutehe, katoa i moea e Rangitihi.
Kai tētehi kōrero e mea nei. Kai Maketu a Rangitihi me tana wahine e noho ana.
Ka riro i a Rangitihi ngā whenua o tōna matua tāne. Ko tētehi o ngā pā nui ko Te Kaori, kai ētehi ko Te Koaretaia.
E kaha nohia tēnei whenua e rātau ka whānau tāna mātāmua. He tamaiti tāne. Ko Te Rātorua tona ingoa ara kē te roanga atu o te ingoa, wheoi anō rā. Ko ētehi kōrero kai te mau tonu i ngā uri whakatupu.
He tohunga a Te Ratorua. Koia tētehi o ngā rangatira i uru ki te whare wānanga o Ngāti Tarawhai ka noho hai pia o te ahurewa. Ka puta ia me te mana nui e ihi ai āna tangata.
Ko te kōrero tuarua māna kai te wā e tūkinongia kahangia ana tō rātau poumanawa.
Ko Tūhourangi, he kōrero nui hoki tēnei engari anō hoki mō tēnei wā, taihoa ake. Nā e tū ana a Tūhourangi ki runga ki te waharoa he whakaiti i ōna tuakana, tērā a Rātorua te haere nei ka whakatupatongia a Rātorua e Kawatapuarangi.
Ka heke a Tūhourangi i te waharoa. Kīhai te mana o Rātorua i riro i tōna taina.
Hāunga ētehi wheoi anō rā e wāuna rā.
Kā iti pea, ka nui pea te wā ki a rātau ki ngā whenua o Maketu ka hāpaingia ngā kame ka waha ki tuawhenua.
Ki Pākōtore ki reira rātau noho ai, kātahi ka haerehia te ara ka puta ki Ohoukākā, ā, ki Rangiwhakakapua. Ka pakekengia haerengia a Rātorua ka nōhia ngā whenua ki te taha uru o te Waiariki. Mai i Owhatiura tae ki Te Pukeroa. Tai timu, tai pari ka mate he rangatira ka rere te toto ko te whenua tonu te take ka puritia kahangia te whenua e Ngāti Tuteata. Ko ngā uri o Rātorua.
Ka moe a Rangitihi i a Rongomaiturihuia ka puta ki waho ko Rātorua tō mua ka rere i muri ko Tauruao.
He wahine, he puhi nā Rangitihi. Koia anake te wahine o āna tamariki tokowaru.
Tērā tētehi kōrero itiiti kai te takiwā e iri ana e mea nei, he mōkai tāna. He tūī kai te rerenga kōrero e mea ana, ko Tauruao koia te wāhine i tukuna ki a Apanui hai taunga mō te tūī koikoiareke e tīoro nei. Ka moe a Tauruao i a Tanemoetara he rangatira nui nō Ngāti Porou ko Pukehinau tana pā whakairo kai Hāparapara kai ngā whenua ururua o Te Whānaua-apanui. Ko ā rāua uri whekehekenga ko Te Aitanga a Tanemoetara. Nō reira tēnei wāhanga he whakamaumahara i ngā tamariki a Rangitihi te ūpoko i ngāwhātia i tākaia ki te akatea.