Njurjot Deanonjálmmis
Øystein Hauge doaimmaha Kildesli mearrasámi luondduviesu Juovlavuonas Deanus ja son lea oaidnán ahte njurjot leat laskan maŋŋel go dáid mearraelliid ráfáiduhttojedje. Son dadjá ge otná Ávviris ahte ovdal go gilde njurjuid bivdit, de lávejedje oidnot sullii 80 njuorjju sáttogáttis, muhto dál árvvoštallá sullii 200 njurjo sáttogáttis oktanaga ja lohku dušše lassána. Njurjuid oainnat ráfáiduhtte Deanonjálmmis 1991:s go báiki nammaduvvui luonddureserváhttan. Dát sáttogáddi lea ge hui erenoamáš báiki, go lea áidna báiki Norggas gos njurjot guddet čivggaid. Dan dáfus ii leat imaš ahte dát báiki lea ásahuvvon luonddureserváhttan mii lea garraseamos meahccesuodjaleapmi Norggas. Dakkár báikkiin ii leat báljo lohpi geađggi ge jorgalit.
Danne dieđus ferte leat hui várrogas vai njurjot eai noga dahje luoba dán erenoamáš guottetbáikki mii ii gávdno Norggas eará sajiin. Dan dáfus lea ge váttis ovttat manot dušše gáibidit njurjologu álgit unnidit, muhto eiseválddit aŋkke fertejit leat gozuid alde vai eai álgge goaridit guliid ja eará mearraelliid guovllus. Erenoamážit Deanočázádaga luossanáliid mat šaddet Deanovuona bokte vuodjat Detnui go leat jođus gođđobáikkiide. Ii ge dat lea amas ahte Deanočázádaga luossahivvodat lea unnon maŋemus moattilogi jagis, nu ahte dan dáfus maid ferte jearrat; lea go dasa maid sivalaš go njurjohivvodaga leat eiseválddit diktán laskat?
Lea áibbas čielggas, ahte jus báikkálaš olbmot livčče ovddeš áiggi bivdán eambbo máid nálli gierdá, de eai livčče dál doppe njurjot.
Das maid lea okta dehálaš momeanta dat ahte njurjuid lea leamaš lohpi Deanonjálmmis bivdit gitta ođđasit áigái, namalassii 1991 rádjái. Njuorjjobivu lei ovdal dehálaš resurssa báikkálaš olbmuide, go sii borre njurjobierggu ja njurjonáhkki geavahuvvui ollu duojis. Lea áibbas čielggas, ahte jus báikkálaš olbmot livčče ovddeš áiggi bivdán eambbo go nálli gierdá, de eai livčče dál doppe njurjot. Dat baicce muitala ovtta duohtavuođa, ahte báikkálaččat leat jierpmálaččat hálddašan njurjohivvodaga guovllus, go de hal muđui ii livčče báhcán eará muitalusat daid birra.
Deanučázádaga Guolástanhálddahusas (DG) lea ovddasvástádus gohkket Deanočázádaga luossanáliid. DG direktevra Hans-erik Varsi oainnu mielde lea oalle stáđis njuorjjonálli, nu ahte son ii oainne stuorát váttisvuohtan njurjuid laskama luosaid gáhttema perspektiivvas. Vaikke njurjuid laskan Deanonjálmmis ii soaitte stuorra vahágin luosaide ja eará guliide, de aŋkke berrejit eiseválddit leat gozuid alde dan ektui. Dasto maiddái árvvoštallat áiggis áigái ahte galgá go rahppot njuorjjobivdu guovllus. Maiddái dan dihte, ahte jus olbmot eai beasa bivdit, de dat máhttu maid jávká loahpas báikkálaš olbmuid gaskkas. Ii dušše máhttu bivdit, muhto maid ávkkástallat njurjobierggu ja -náhki. Dat han lea dehálaš oassi sámi ja davviolbmuid kultuvrras.