Tuvvan máŋgga eanet go sávven
– Sámi álbmotbeaivi lei stuora balddonas ja mii vásiheimmet olu vuostefámu. Dalle balle maid ahte Sámi álbmotbeaivi galggai juohkit sámi álbmoga, muhto dat lea duddjon aivve buori, lohká Magga.
Bealle stággui
Sihke Sámi álbmotbeaivi ja sámi leavga leaba bohciidahttán garra digaštallamiid áiggiid čađa. Sápmelaččat leat gártan olu sođiid čađa mannat, ja maiddái Ole Henrik Magga lea gártan doarrut sámi leavggain.
– Go sámi leavga dohkkehuvvui 1986:s, de ledjen Åres. Mii áigguimet geassit leavgga, muhto dat sorrui ja bisánii bealle stággui. Mun nu suorganin ja imaštin makkár mearka dát ges lea. Mii fertiimet bivdit veahki, ja dalle jurddašin eat go nagot leavgga ge geassit veahki haga, muittaša Magga.
Lihkostuvvan
Vaikke sámi leavga bisánii bealle stággui, de dadjá Magga ahte dát vásáhus čájeha ahte buot mearkkaid ii dárbbaš váldit vuhtii. Son illuda go sápmelaččaid álbmot- beaivi lea váldon bures vuostá ja ávvuduvvo viidát.
– Mun lean álggu rájes mojonjálmmiid geahččan Sámi álbmotbeaivvi ovdáneami. Dat lea lihkostuvvan máŋgga geardde eanet go sávven. Ávvudeapmi lea alla dásis ja dan lea hávski vásihit, dadjá ovddeš sámediggepresideanta.
Bissu ja viidána
Sápmelaččain lei ávvujahki diibmá, ledje vássán 100 jagi dan rájes go Elsa Laula Renberg čohkkii sámiid vuosttaš oktasaš riikkačoahkkimii Troanddimii. Dán ávvudedje stuorrát Troanddimis, ja maiddái vuosttaš sámediggepresideanta oasálasttii.
– Dat lei nu somás vásáhus, olbmot ledje nu buorremielas, lohká Magga guhte dán jagi ávvuda Sámi álbmotbeaivvi Guovdageainnus. Jus son galggašii einnostit mo Sámi álbmotbeaivi lea 25 jagi geahčen, de jáhkká son doaluid ain ovdánit.
– Mun jáhkkán ahte Sámi álbmotbeaivi bissu ja viidána. Dál leat stuorámus doalut Norggas, muhto mun jáhkkán ahte Sámi álbmotbeaivi maiddái viidána eanet Suoma ja Ruoŧa beal Sámis, einnosta Ole Henrik Magga. Katri Somby geahčada Sámi Áiggi aviisačállosa mii muitala vuosttaš Sámi álbmotbeaivvi doaluid birra mat ledje Kárášjogas guovvamánu 6. beaivvi 1993:s. Son lei gárvodan klovdnan ja guoimmuhii nuoramus ávvudeddjiid.
– Dat lea hui somá oaidnit ahte lean leamaš guoimmuheaddji vuosttaš Sámi álbmotbeaivvedoaluin, muittán ahte lei hui somás dáhpáhus. Mun ledjen áiddo bargan olu teáhterin, nu ahte ledjen veahá hárjánan leat lávddi alde. Die lea áidna háve go lean leamaš dákkár barggus, aviisa vel čálii ahte ledjen movttegeamos ávvudeaddji, mojohallá son.
Ođđa álgu
Sámi álbmotbeaivi ii leamaš oassin Katri Somby mánnávuođas, muhto son lea čuvvon ávvubeaivvi ovdáneami.
– Mun muittán vuosttaš ávvudeami, ja dalle dihten ahte dá lea ođđa álgu ođđa árbevirrui. Dan gal dihten hui čielgasit ja danin in leat gal hirbmadit hirpmástuvvan go lea viidánan. Mun ledjen 19-jahkásaš go Sámi álbmotbeaivi ávvuduvvui vuosttaš geardde, ja danin in leat bajásšaddan dáinna árbevieruin. In dieđe lean go 100 proseantta vel hárjánan dása, muhto dat lea dađistaga sajáiduvvagoahtán. Leamaš somá čuovvut dán ovdáneami ollesolmmožin, muitala Katri Somby.
Háliidivččii friddja
Sámi álbmotbeaivvi ávvudoalut lassánit, ja Katri Somby mielas lea dat buorre.
– Sámi álbmotbeaivvi ávvudeapmi leamaš stuora sukseassahistorjá. Vuosttaš jagi ledje ávvudeamit dušše Kárášjogas, muhto dál ávvudit miehtá. Mun vurden dalle jo ahte Sámi álbmotbeaivvi doalut galge viidut, muhto in fal ahte šaddet máilmmiviidosačča. Dan gal in lean jáhkkán. Dan maid livččen sávvan lea ahte mis livččii vejolašvuohta oažžut friddja dán beaivvi. Dál šaddet hui olu maŋŋelgaskabeaivvi doalut, dadjá son.
Earát soitet minguin ávvudit
Jus Katri Somby galggašii einnostit makkárat Sámi álbmotbeaivvi doalut leat 25 jagi geahčen, de jáhkká son ahte vel eambbosat ávvudit sápmelaččaid.
– Dalle jáhkkán ahte Sámi álbmotbeaivi lea olu olu stuorát go dál. Dáppe Tromssas álge árrat lágidit sámi vahkku, ja olu eará sajiin leat čuovvolan. Lea masá šaddan gilvun lágidit doaluid Sámi álbmotbeaivvi oktavuođas. Danin jáhkkán ahte boahtte áiggis šaddet vel stuorát doalut, ja sávvamis ávvudišgoahtá olles álbmot dán beaivvi muhtin guovlluin. 25 jagis sáhttá dieđusge olu dáhpáhuvvat, muhto die lea okta mu einnostusain, loahpaha Katri Somby.
kila@avvir.no