– Ráđđeviessu lea menddo gárži
Tromssa ráđđeviessu láve spagga dievva Sámi álbmotbeaivvi, ja muhtimat gártet jorgalit uvssas. Dát váivašuhttá olu gávpotsámiid. Gunn Karin Johnsen Skoglund mielas lea áigi sirdit Sámi álbmotbeaivvi ávvudeami stuorát vistái.
Tromssas lassánit sápmelaččat ja beroštupmi ávvudit Sámi álbmotbeaivvi maid stuorru. Ráđđeviessu láve spagga dievva ja olbmot gártet vurrolagaid boradit go buohkaide ii leat čohkkánsadji. Dát váivašuhttá gávpotsámiid. Eadneolmmoš Gunn Karin Johnsen Skoglund oaivvilda ahte lea áigi sirdit doaluid stuorát vistái.
– Vuosttažettiin lea mu mielas menddo gárži ráđđeviesus, ja lea hui heittot go juohkásat guovtti latnjii. Go čohkká gáfedagas ja borada, de ii oainne ja gula mii dáhpáhuvvá lávddi alde. Mun manahin sihke koarralávluma ja sátnejođiheaddji sártni dán jagi, čilge son.
Illá soahpá mánás oaidnit
Gunn Karin Johnsen Skoglund ávvudii Sámi álbmotbeaivvi iežas nieiddažiiguin. Son illudii oaidnit boarrásat nieiddaža gii galggai lávlut lávddis. Dán son masá manaha.
– Mii leat dego čurrohat čoahkkanan ovtta sadjái ja čuožžut maŋŋálagaid vai oainnašeimmet mii dáhpáhuvvá lávddis. Mun gal in oaidnán maidege ja danin fertejin čohkkedit ovddabeallái lávddi, muhto go čuoččohin, de ledje olbmot dulbmot buot mu holbbi ja gákti visot duolvan dan duolva láhttis. Mus ledje moadde vilbeali ja oarpmeali geat maid áigo boahtit geahččat Maija lávlumin, muhto sii šadde jorgalit uvssas. Ráđđeviessu lei dievva, ja doppe lei sihke bahkka ja heajos áibmu. Mu mielas lea hui váivi go buot sámit eai beasa oasálastit doaluin, dadjá beahtahallan ávvudeaddji.
Turisttavalvi
Tromssas eai ávvut dušše sápmelaččat Sámi álbmotbeaivvi. Maiddái olu turisttat čuovvolit gávttehasaid ráđđevissui. Gunn Karin Johnsen Skoglund ii leat ovdal vásihan ná olu turisttaid go dán jagi.
– Vuosttaš maid deiven go bohten ráđđevissui, ledje 20-30 Kiinná turistta. Galggašii jáhkkit ahte buot Hurtigruta mátkkošteaddjit ledje boahtán ávvudoaluide. Lei gárži, mus lei vovdna, ja illá bessen meattá. Go vuos bessen sisa, de ges vásihin ahte masá fallehit olbmuid kámeraiguin. Lea hui somá go čájehit beroštumi sámi biktasiidda ja háliidit oahppat min birra, muhto orui nu ahte eat bállen ráfis ávvudit Sámi álbmotbeaivvi, dadjá son.
Áigi sirdit ja rievdadit
Norgga našunálabeaivvi láve Gunn Karin Johnsen Skoglund hervvoštallat ja ovttastallat sihke ustibiiguin ja fulkkiiguin, ja son háliidivččii ahte Sámi álbmotbeaivvi maid beasašii čoahkkanit buohkaiguin.
– Sámi álbmotbeaivvi galggašii lágidit muhtin valáštallanviesus vai buohkaide livččii sadji. Olmmoš galggašii gal beassat čohkkát ja návddašit doaluid ja borramuša. Ii galggaše dárbbašit čuožžut guhkes ráiddus ja doama doama boradit vai du oabbá ges beasašii boradit. Dál lea maid nu ahte go olbmot viimmat ožžot čohkkánsaji, de lea jo málesruitu guorranan. Livččii maid áigi buoredit borramušfálaldaga ja guossohit eambbo árbevirolaš Sámi biepmuid. Ođđa báikkis galggašii maiddái stoahkansadji mánáide gos livččii vejolaš lágidit sámi stohkosiid dego njorostallama. Dál gártet mánát viegadit olggobealde ráđđeviesu, guovdu Tromssa gávpotguovddáža. Dat lea áibbas issoras, go doppe vudjet olu biillat ja olu turisttat vánddardit. Ii dán áigge dieđe, soitet vel dohppet mánáid, dadjá eadneolmmoš.
Lohpida buoredit dili
Tromssa sátnejođiheaddji Kristin Røymo ávvuda maiddái Sámi álbmotbeaivvi ja son doallá ávvudoaluid váldosártni. Su mielas lea šállošahtti go muhtimat gártet jorgalit uvssas ja lohpida buoredit ávvudoaluid boahtte jagi rájes.
– Mun in leat goassege oaidnán nu olu olbmuid ráđđeviesus guovvamánu 6. beaivvi go dán jagi. Lean hui ilus go Sámi álbmotbeaivvi doalut geasuhit olu olbmuid, muhto maiddái mun oidnen ahte lea menddo gárži ja ahte lea áigi rievdadusaid dahkat boahtte jagi rájes, dadjá sátnejođiheaddji.
Rabas uvssat
Sámi álbmotbeaivvi oktavuođas ledje gohkken borramuša 500 olbmui. Go málesruitu guorranii, de mearkkaša ahte leamaš mealgat eanet olbmot ráđđeviesus.
– Jáhkkimis eai ožžon buohkat borrat danin go ávvudeaddjit leat lassánan sakka. Lea maid šállošahtti go sápmelaččat vásihedje ahte turisttat válde sin saji. Sámi álbmotbeaivvi doaluide leat buohkat bures boahtimat ja ráđđeviessu lea rabas buohkaid várás, danin eat sáhte gean ge gieldit boahtimis guovvamánu 6. beaivvi, lohká son. Sátnejođiheaddji Kristin Røymo váldá vuhtii cuiggodemiid ja áigu maiddái mánáide láhčit buoret dili boahtte jagi.
– Sámi álbmotbeaivvi doalut leat šaddan olu stuorábun go ovdal ja dan fertet vuhtii váldit. Mun lean áibbas sihkar ahte boahtte jagi doalut organiserejuvvojit eará ládje, lohká son.
kila@avvir.no