– Eiseválddit leat beahttán sámi álbmoga ja fertejit nannet áŋgiruššama
«Jávohisvuohta goddá» kampánjja duogáš
Skábmamánu 25. beaivvi čalmmustahtto jahkásaččat riikkaidgaskasaš beaivin veahkaváldi nissonolbmuid vuostá ja lea álgu riikkaidgaskasaš On-kampánjii «16 Days of Activism Against Genderbased Violence». «Jávohisvuohta goddá» gullá dán vuollái ja lea Heahteguovddáščállingotti ja Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji ovttasbargu. Dán jagi bargat mii ovttas maiddái Sámedikkiin ja fokuseret veahkaválddi nissonolbmuid vuostá ja veahkaválddi lagaš oktavuođain sámi servodagas.
«Jávohisvuohta goddá» kampánja ruhtada Gelbbolašvuođa guovddáža rihkuseastadeami. Kampánjja váldoulbmil lea geahččalit eastadit nu gohčoduvvon beallálašgoddimiid. Muhtun oinnii, muhtun diđii, muhto oktage ii bargan maidege áiggil. Dás sáhtát lohkat eanet «Jávohisvuohta goddá» kampánjja birra.
GÁLDU: Sámediggi
Heahteguovddáščállingoddi, Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji ja Sámediggi dadjet čielgasit: ahte veahkaválddi nissonolbmuid vuostá ja veahkaválddi lagaš oktavuođain sámi servodagas ferte váldit duođalaččat.
Gitta 49 proseantta sámi nissonolbmuin Norggas leat gillán veahkaválddi dahje vearredaguid, čájehit logut raporttas man Norga našuvnnalaš olmmošvuoigatvuohtaásahus (NIM) lea almmuhan. Go veahkkeapparáhta ii doaimma sáhttá maiddái dagahit ahte sámi nissonolbmot eai oaččo dan veahki masa sis lea vuoigatvuohta. Raporttas čujuhuvvo ahte veahkaválddi geavaheamis sámi guovlluin sáhttá leat oktavuohta sohkabuolvvaid dáruiduhttinpolitihkkii.
– Ráđđehus ferte álggahit doaibmaplána
Dilli lea duođalaš. Nana dárbu lea ođasmahttit áŋgiruššama bajimuš doaibmaplánain, gielddaid bearráigeahččamiin ja oktiiordnejuvvon gielddalaš bálvalusaiguin mat leat olámuttus.
– Dan eat nagot čoavdit okto. Divttasvuona ášši lea álggahan ja servodat loahpas bargagođii nu ahte vuogádat fertii reageret. Sámi servodat háliida rievdadusa. Ráđđehus ferte álggahit doaibmaplána veahkaválddi ja vearredaguid vuostá sámi servodagas, mas leat konkrehta ja oktii čadnojuvvon doaibmabijut, dadjá sámediggeráđđi Mikkel Eskil Mikkelsen oktasaš preassadieđáhusas man leat sádden Heahteguovddáščállingoddi, Dásseárvoja vealahanáittardeaddji ja Sámediggi.
Dárbbašuvvo eanet gelbbolašvuohta
Fáddáčoahkkimis «veahkaváldi nissoniid vuostá ja veahkaváldi lagaš oktavuođain sámi servodagas», Sámedikkis Kárášjogas skábmamánu 26. beaivvi, lei stuorra doarjja dasa ahte politiija ja veahkkeapparáhta fertejit nannet gelbbolašvuođa sámi gielas ja kultuvrras. Čoahkkin lei Sámedikki, Heahteguovddáščállingotti ja Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji gaskasaš ovttasbargu kampánjja «Jávohisvuohta goddá» oktavuođas. Váilevaš gielalaččat láhčin ja kulturmáhtu váilun leat liigecakkit veahkaválddi gillájeddjiide geat dárbbašit veahki.
– Buohkat sáhttet ja fertejit veahkehit
Ollugat sis geat ledje čoahkkimis oaivvildedje ahte lea stuorra dárbu oažžut doaibmaplána veahkaválddi ja vearredaguid vuostá sámi servodagas, man sámi organisašuvnnat ovttas ráhkadit. Daddjojuvvui maiddái ahte buohkat sáhttet ja fertejit veahkehit veahkaválddi gillájeaddji nissonolbmuid ja veahkaválddi gillájeddjiid lagaš oktavuođain dan bokte ahte duostat hupmat dan birra ja dieđihit jos vihkot veahkaválddi.
– Dievddut hupmagoahtit veahkaválddi birra
Sámediggepresideanta Aili Keskitalo oaivvilda ahte váttisvuođa ferte ollu eanet oainnusmahttit.
– Veahkaváldi ferte bissehuvvot dál. Viidodat lea duođaštuvvon ja mii fertet álggahit doaibmabijuid. Eiseválddit Justiisadepartemeantta bokte fertejit fuolahit doaibmabijuid, mat álggahuvvojit ja čuovvuluvvojit. Veahkaváldi lea hui čihkosis sámi birrasiin, muhto dat ii mearkkaš dan ahte dat lea dohkkehuvvon. Sámi dievddut ja bártnit fertejit eanet hupmagoahtit veahkaválddi birra, dadjá Keskitalo preassadieđáhusas.
Eanet áŋgiruššat eastademiin ja suodjalemiin
Dásseárvo- ja vealahanáittardeaddji Hanne Bjurstrøm dadjá ahte lea čielggas ahte veahkkeapparáhta ii nagot veahkehit sámi álbmoga eastadeamis, suodjaleamis ja veahkeheamis dalle go nissonolbmot gillájit veahkaválddi lagaš oktavuođain.
– Dan sáhttá čilget máŋgga láhkai: giella, máhttu sámi kultuvrra birra, luohttámuš, ruhta, geográfalaš gaskkat, veahkkeapparáhta ii leat oktiiordnejuvvon. Mihkkege dáin ii leat dohkálaš sivva, muhto hástalusaid fertejit stáhta ja suohkanat čoavdit. Veahkaválddi gillájeaddji sámiin lea vuoigatvuohta oažžut seamma buori veahki go buohkat earát suohkanis, dadjá Bjurstrøm dan oktasaš preassadieđáhusas. Heahteguovddáščállingotti jođi- headdji Tove Smaadahl dadjá ahte lea dárbu eanet áŋgiruššat eastademiin ja suodjalemiin. Dutkan čájeha ahte veahkaválddi gillájeaddji nissonolbmot sámi servodagas eai álo duostta muitalit veahkaválddi birra.
– Heajos suohkanekonomiija áitá Sámi heahte- ja inseastaguovddáža Kárášjogas, mii lea áidna Norggas mas lea fálaldat erenoamážit láhččojuvvon sámi álbmoga várás. Sámi heahte- ja inseastaguovddáža ferte gádjut. Sámi álbmogii ferte sihkkarastojuvvot buorre fálaldat, mas sámi giella ja kultuvra vuhtii váldojuvvojit, dadjá Smaadahl.
Loahppadokumeanta
Čoahkkimis lea ráhkaduvvon loahppadokumeanta (mielddusin), mii earret eará lea diehtun Justiisadepartemeantta stáhtačállái Knut Morten Johansenii, guhte searvvai čoahkkimii Kárášjogas.
– Sámi heahte- ja inseastaguovddáža ferte gádjut