JUS ANETTE RIŊGE,
de lea dus dahje du lagas oktavuođas koronavirus
Romssa koronaguovddážis leat hušša bargobeaivvit. Romssa gávpogis oainnat leavvá koronavirus, maŋimuš vahkku lea badjel 40 olbmos duođaštuvvon koronavirus. Beaivválaččat čađahit máŋgačuođi koronaiskosa ja go soapmásis duođaštuvvo koronavirus, de bargagohtet njoammunguorramiin.
– Justa dál lea hui hušša ja mis lea hui olu bargu. Olu olbmuin duođaštuvvo korona ja min bargun lea riŋget sidjiide ja sin lagas oktavuođaide, muitala Romssa koronaguovddáža njoammunguorri Anette Busk.
Son lea sápmelaš ja lea bargan njoammunguorramiin borgemánu rájes. Anette čilge man láhkai čađahit bargguset.
– Go muhtimis duođaštuvvo korona, de riŋget sutnje. Vuos dárkkistit leat go čuojahan rievttes olbmui ja de jearrat lea go oaidnán koronaiskosa bohtosa. Mii muitalit ahte sus lea korona ja das maŋŋel jearrat gos jáhkká koronavirusa alcces njommon. Oallugat dihtet gos dan leat ožžon go soitet leat muhtin koronabuohcci lagas oktavuohta.
Kártenbargu
Go koronanjoammuma guorrá, de fertejit kártet olbmo lihkastagaid ja lagas oktavuođaid.
– Mii fertet gávnnahit geat su lagas oktavuođat leat ja gos son leamaš guokte maŋimuš beaivvi ovdal go oaččui dávdamearkkaid. Jus eai leat dávdamearkkat, de guorrat su lihkastagaid maŋimuš 48 diimmu ovdal go válddii koronaiskosa. Jus ii dieđe gos koronavirus lea njommon sutnje, de šaddat guorrat su lihkastagaid guokte vahkku maŋos vai gávnnahit gos sutnje sáhttá njommon koronavirus, dadjá Anette Busk.
Njoammunguorri muitala ahte muhtimat muitet bures iežaset lihkastagaid ja lagas oktavuođaid, muhto earát soitet dárbbašit veahá jurddašanáiggi.
– Muhtimat leat leamaš eanaš ruovttus ja dušše fitnan buvddas muhtumin, ja sii gal muitet hui bures go jearahallat. Earát ges gehččet govain gos leamaš ja geainna leat ovttastallan, muhtimat ges gehččet báŋkkus gos leat máksán koarttain. Dainna lágiin besset geavahit veahá áiggi ja dalle sáddejit buot dieđuid midjiide maila bokte.
Suhttet ja váivašuvvet
Go Anette riŋge olbmuide muitalit ahte galget erremii dahje isolašuvdnii, de dadjá ahte olbmuin leat iešguđetge reakšuvnnat.
– Muhtimat suhttet, earáin šaddá váivi ja muhtin olbmot ges leat vuordán ahte váldit oktavuođa. Mii oažžut vaikke makkár reakšuvnnaid.
Njoammunguorrit váldet dušše oktii oktavuođa singuin geat galget erremii, muhto čuovvolit sin geain koronavirus lea duođaštuvvon.
– Mis ii leat áigi šat riŋget sidjiide geat leat erremis vaikke livččii dehálaš sin maid čuovvolit gullan dihte leat go čađahan koronaiskosa. Sis geain lea korona gártet logi beaivvi isolašuvdnii. Go dainna gerget, de riŋget gullat lea go sis feber dahje leat go váldán Paraceta maŋimuš jándora. Olmmoš galgá leamaš feberkeahttá 24 diimmu ovdal go beassá isolašuvnnas, čilge Busk.
Veahkehit earáid
Go Hámmerfeasttas leavai koronavirus gieskat, de ii lean koronavirusis coakci Romssas. Danin barggai Romssa njoammunguorranjoavku hámmarfeastalaččaide veahkkin.
– Lei buorre ja somá go sáhtiimet sin veahkehit. Mun lean ovdal maid veahkehan eará suohkaniid. Dalle lean sidjiide oahpahan geavahit dan seamma njoammunguorranprográmma man mii leat hábmen ja geavahit iežamet barggus. Dat prográmma lea hui ávkkálaš. Dasa registreret buot olbmuid geat leat erremis ja isolašuvnnas, ja dan bokte nagodit čoavdit juohke njoammunguorranášši. Go mun álgen dán bargui, de eat ožžon nu olu oahpahusa, ja fertiimet ieža gávnnahit mo lea buoremus guorrat njoammumiid. Danin leamaš munnje hui mávssolaš veahkehit earáid vai besset oahppat dan maid mii bargat dáppe Romssas, lohká Anette Busk.
Romssa koronaguovddážis leat máŋgii ražastan go koronavirus leavvagoahtá, ja sii leat lihkostuvvan hui bures iežaset barggus. Anette lea duhtavaš bargat dakkár joavkkus mii rámiduvvo.
– Min bargojoavkkus lea hui buorre ovttasbargu ja koordineren, dainna lágiin nagodit čoavdit áššiid. Lea hui buorre go lihkostuvvat iežamet barggus.
Lossat jus eai gávnnat njoammungeainnu
Romssas leat máŋgii nákcen bissehit koronanjoammuma jođánit, muhto go koronavirus leavvagođii mannan vahkkus, de leamaš hástaleaddji guorrat dan. Easka moatti beaivvi áigi dieđihuvvui preassakonferánssas ahte sáhttet njoammuma guorrat muhtin Mátta-norgga suohkanii.
– Lea veahá lossat jus eat nagot áššiid čoavdit jođánit go mii han háliidit gávnnahit gos korona lea njommon. Jus dan eat gávnnat, de sáhttá korona njommon oallugiidda Romssas. Dat lea juoga mas lávet ballat, lohká Romssa suohkana njoammunguorri Anette Busk.
Go koronavirus leavvá viidát, nu go dál dahká, de luvve Romssa suohkan bargiid gearggusvuođajoavkkus mat veahkehit Anette ja eará njoammungurriid.
– Go korona lea njommon olu olbmuide, de lean bargan hirbmat olu. Muhto dál lea Romssa suohkan oahppan ahte dárbbašit eanet olbmuid ja dalle lea álkit vuolgit ruoktot go bargoáigi nohká. Nu ahte dál in bargga nu guhkes beivviid.
Loaktá bures
Go Romssa servodagas ii leat koronanjoammun, de doaimmaha njoammunguorranjoavku báberbargguid. Sii guorahallet maid iežaset rutiinnaid ja suokkardallet mo sáhttet iežaset doaimma
buoredit vel eanet.
Njoammunguorri Anette Busk dadjá ahte loaktá barggustis.
– Mun loavttán bures ja livččen máŋga jagi dáinna sáhttán bargat, muhto dál han gáddet ahte korona ii galgga šat bistit nu guhká ja dalle ferten mun ohcagoahtit ođđa barggu, dadjá Anette, gii rievtti mielde lea oahppan fysioterapevta.
– Mun álgen dán bargui soaittáhagas. Go gárvejin oahpu ja bargohárjehallama, de ledjen álgán bargui ovdal go ožžon nuppi máná. Go galgen ohcagoahtit fas barggu, de bođii korona. Šadden vel moadde mánu ruovttus ovdal go gullen dán barggu birra. Nu ahte dáinna lean bargan borgemánu rájes, loahpaha son.