Dáidá unnán ávki gieldit luossabivddu dušše jahkái

Dál lea vuosttaš geassi go luossabivdu lea gildon Deanučázádagas. Dat lea juoga maid olusat leat vuosttaldan, muhto seammás maid gáibidan. Jáhkkit ahte lei dárbu dasa, go Deanučázádagas lea roassu. Dan ii leat ávki biehttalit, go dat lea olu jagiid čájehuvvon statistihkain ja muitaluvvon báikkálaš bivdiin. Danne ii lean ge šat eará ráđđi go geassit gáddái buot firpmiid ja vuokkaid ja diktit luosaid ráfis goargŋut gođđosajiide.

Logut leat ge guhká čájehan ahte dilli lea vearrái Deanučázádagas. 2000 jagi rájes unnui luossa hirbmosit čázadagas ja 2004 lei heajos jahki. Dan rájes buorránii bivdu veahá, gitta 2006 rádjái go fas hedjonišgođii. 2007 rájes leat hui unnán luosat goddon, erenoamážit stuorebuš luosat. Eanaš goddon luosjuolggit, namalassii luosat mat leat gaskamearálaččat njealjekilosaččat. 2010 geasi ledje garra debáhtat mediain mat ledje čuožžilan heajos luossabivddu dihte. Dalá debáhtaid olis daddjui ahte bivdu ferte gáržžiduvvot. Dađi bahábut ii leat dan rájes laskan luossa, muhto 2011:s goddui 3000 kilo unnit luossa go 2010:s. Dan rájes leat buot ruksesčuovggat čuovgan.

Danne ii lean ge šat eará ráđđi go geassit gáddái buot firpmiid ja vuokkaid ja diktit luosaid ráfis goargŋut gođđosajiide.

Ovddit jagiid logut čájehit maiddái ahte báikkálaš luossabivdit dat goddet eanemus luosaid Norgga bealde Deanočázadagas. Fierbmebivdit godde 65 proseantta. Garra nákkut leat leamaš dan olis. Fierbmebivdit leamaš erenoamáš ceaggát. Sii ákkastalle aivve ahte sii eai boađe gáržžidit iežaset bivddu nu guhká go Suoma eiseválddit eai mieđit turistabivddu gáržžidit. Dasto manai ge nu guhkás ahte Norga ja Suopma šattaiga ráđđádallat ja ovttasráđiid gieldit buot bivddu dán geasi. Jáhkkit dat lei rievttes mearrádus, go jurddaša makkár dilli Deanučázádagas lea. Gielddus bođii dattege 21 jagi maŋŋel go vuosttaš háve čuožžilii digaštallan Deanučázádaga luossa hálddašeami birra.

Liikká ii leat váttis áddet ahte dás lea sáhka olbmuid eallinvuogis ja árbevieruin maid doaivumis leamaš váttis gieldit. Aŋkke ii dáidan eará vejolašvuohta go gieldit buot bivddu. Dađi bahábut eat jáhke ávkki dušše ovtta geasi gieldit bivddu. Dutkit leat ovdalaččas árvvoštallan ahte ferte unnimusat vihtta jagi gieldit luossabivddu, jus galgá oaidnit ávkki. Dan beali jáhkkit ge árvvoštallamin sihke Norgga ja Suoma eiseválddiid, vaikke eai leat almmuhan maide. Danne eat suorgan jus dákkár evttohus ovddiduvvo maŋŋel, go lea unnán jáhkku dasa ahte ovtta geasis nagodit gádjut Deanučázádaga luossanáliid. Dat soaitá leat áidna vejolašvuohta jus galgá muhtin jagiid geahčen sáhttit Deanočázadaga dieđihit fas dearvvašin ja álggahit fas bivddu sámi árbevirolaš vugiiguin.