Duđavaš go su guovllus lassána jienastuslohku
Lulli-norgga válgabiirres leat 1635 olbmo dieđihan jienastuslohkui maŋemuš válggaid rájes.
– Mun jáhkán ahte lea lassánan dan dihte go olbmot leat diđolašvuohta duogáža ja identitehta ektui. Leat olusat geat háliidit čielggadit iežaset identitehta gullevašvuođa. Dáppe máddin gal leat olusat geat dohkkehit ahte sis duođaid lea sámi duogáš ja nu devdet gáibádusat dieđihit jienastuslohkui, muitala Ann-elise Finbog, 1. Sámeálbmot Bellodat listtus Lulli-norgga Válgabiirres,
Son dadjá ahte sin biirres lea lassáneapmi golmma geardde eanet go Gáisi válgabiirres.
– Dál lea maid pandemiija leamašan, mii sáhttá váikkuhan. Olbmot leat jurddašan duogáža ja identitehta birra. Lean oaidnán kommentaraid Facebookas gos olbmot dadjet ahte Oslos sáhttet leat nu olu go 20 000 olbmo geat sáhtášedje leat jienastuslogus. Dieđusge leat olbmot geat devdet 18 jagi ja dieđihit sisa, muhto jáhkán dat leat olbmot geat fuomášit ahte sis lea sámi duogáš, dadjá Finbog.
Sádden dieđu buot skihpáriidda
– Sámeálbmot bellodat lea bargan hui olu olbmuid ektui geaiguin diehtit leat sámi duogáš, ja nu leat bargan sin oččodit dieđihit jienastuslohkui. Mis lea leamašan kampánjja das. Mun dieđán ahte eará politihkalaš bellodagat leat maid dan bargan, dadjá Finbog.
Son dadjá ahte dál lea earenomáš áigi, ja easkka dál lea pandemiija álgán luoitit, nu ahte olu vugiid mielde leat olbmot gulahallan digitálalaččat.
– Dan maid mun bargen ovdal geassemánu 30. beaivvi lei sáddet dieđu buot mu skihpáriidda geaid dihten sáhttet dieđihit jienastuslohkui, muhto eai lean bargan. Lean gullan eará bellodagat leat bargan olu rekrutteremin, ja dan leat mii maid, dadjá son.
Loguin eai leat praktihkalaš mearkkašumit
– Juohku mandáhtain mearriduvvo das man galle jienasteaddji leat registrerejuvvon iešguđetge válgabiiriin, dadjá Jo Saglie guhte lea servodatdutkan instituhtas Oslos.
Son dadjá ahte loguin mat dál leat almmuhuvvo eai leat praktihkalaš mearkkašumit, muhto čájeha makkár guvlui sáhttá mannat.
– Lea nu ahte válgabiirriid mandáhta juohku dán čavčča, vuođđuduvvo 2019 jagi registrerejuvvon jienasteaddji loguid vuođul. Válgabiirriid mandáhtajuohku sámediggeválggain 2025:s vuođđuduvvo jienasteaddjiid loguiguin mat leat registrerejuvvon 2023:s. Dát mearkkaša ahte logut mat dál almmuhuvvo, dain ii leat praktihkalaš mearkkašupmi dál, muhto čájehit man guvlui mandáhtajuohku manná 2023 jagi ektui, dadjá son.
Son dadjá ahte lea dieđusge gažaldat makkár politihkalaš konsekveanssaid dát sáhttá dagahit eará go mandáhtajuhkkui. Dagaha go rievdadusa bellodagaid politihka ja rievdadusaid jienasteaddjiid guottus das go bohtet ođđa válljenjoavkkut.
– Dan maid sáhtán dadjat jienasteddjiid birra, daid jienasteaddjiiskkademiid maid mii leat dahkan eai čájet ahte šaddet stuora rievdadusat jienasteddjiid guottus vaikko lea leamašan áigodat gos lea alla lassáneapmi jienastuslogus earenomážit Lulli-norggas ja gávpogiin.