– Dávvirat leat suoláduvvon mis
Badjelaš čuohtejagi dassá Unna Saivva oaffarbáikkis Jiellevári vuovdečearus váldojedje 600 sámi dávvira ja dolvojuvvojedje museii. Kerstin Andersson gáibida dál ahte Ruoŧŧa buktá daid ruovttoluotta Sápmái. Gáibida 600 dávvira ruovttoluotta Sápmái:
Unna Saivvas leat guokte sieiddi maid sámit guovllus leat geavahan oaffarbáikin, muitala Kerstin Andersson. Su sohka lea eret guovllus ja son lea rahčan guhká oažžut ruovttoluotta dávviriid. Borgemánus son almmuhii ođđa girjji Unna Saivva oaffárbáikki birra.
– Girji lea oassi váikkuhanbarggus. Háliidan čájehit politihkkariidda daid dávviriid ja deattuhit ahte mis sámiin lea oamastanriekti daidda dávviriidda. Sávvamis dat álkida politihkkariid mearrádusa oažžut dávviriid ruovttoluotta Sápmái, čilge Andersson.
Dolvojuvvojedje Stockholmii
Sieiddit leat geavahuvvon duháhiid jagiid, doaivumis gaskal jagi 500- ja 1600-logu rádjái, ja leat sihke vuovdesámit ja johttisámit guovllus geat leat geavahan dan sieiddi, čilge son. Gávdnojit maid julevsámiid čállosat mat duođaštit ahte sámit leat geavahan dan sieiddi 1900-logus. Arkeologa Gustaf Hallström bođii 1915:s ja goaivvui bassibáikkis.
– Hallström bođii ovttas sámi ofelaččain borgemánu 9. beaivvi Unna Saivii. Golmma beaivvis son gávnnai 600 metálladávvira báikkis ja badjel 165 gilo dávttiid. Hallström oinnii dakkaviđe ahte ledje árvvolaš ja dološ dávvirat maid gávdne báikkis. Visot daid son suoládii mielde, čilge Kerstin.
Unna Sáivva oaffarskeaŋkkaid dolvo Historjjálaš museii Stockholmii gos ain leat vuorkkás.
Čikŋahearvvat
Kerstin muitala ahte lea sáhka sullii 600 dávviris mat leat váldon Unna Sáivvas. Dávvirat leat dál museas Vuolle-ruoŧas. Boarráseamos dávvirat leat sullii 900-logus ja leat iešguđetlágan čikŋahearvvat.
– Lea sáhka earenomáš sámi čikŋahearvvain, ja maiddái silbaruđain mat ledje oaffaraston dohko ovttas bohcco ja eará elliid dávttiiguin. Leat earenoamáš fiinna hearvvat silbbas, bronssas ja ruovddis.
Dávttit leat maid goivojuvvon bajás nu go guovžža oaivi ja njuvččadávttit, muitala son.
– Guovžžabázahus lea boarráseamos go doivot dan biddjon oaffarbáikái jagiid 545–765 maŋŋel Kristusa, čilge son. Maiddái 30 dološ silbaruđa, mat leat gávdnon Unna Sáivvas, leat maid vuorkkás Ekonomalaš museas Stockholmmas, čilge Kerstin.
Ruovttoluotta
Kerstin Andersson jođiha joavkku mii dál rahčá oažžut ruovttoluotta sámi dávviriid Davvi-ruŧŧii ja Jiellevárrái.
– Ruoŧa stáhta lea suoládan daid dávviriid sámiin. Dál gáibidan ahte galget máhcahuvvot ruovttoluotta Jiellevári gildii gos leat vižžon. Lea min sámiid oktasaš kulturárbi ja mun ja mu sohka gáibidit dál ahte stáhta buktá daid ruovttoluotta go lei boastut daid suoládit, oaivvilda son.
Gullet sámi álbmogii
Kerstin čilge ahte go almmuhii iežas girjji Unna Saivva birra borgemánus, de olu politihkkarat ja sámi organisašuvnnat dorjo su rahčama. Sihke Ruoŧa Sámiid Riikkasearvi, Sameätnam ja Amnesty Sápmi leat cealkán ahte gáibidit ahte Unna Saivva dávviriid máhcahuvvot ruovttoluotta. Jiellevári gielda lea maid dieđihan ahte háliidit váldit vuostá dávviriid.
– Mun deattuhan vai politihkkarat galget ipmirdit ahte álgoálbmotdeklarašuvnna 11. ja 12. artihkal addet sámiide rievtti bassidávviriidda. Danin gáibidan ahte biddjojit resurssat buktit ruovttoluotta dávviriid mat gullet
Sápmái ja sámi álbmogii, cealká Kerstin. Sihke Norga ja Suopma máhcahit ruovttoluotta sámi dávviriid, muhto ii Ruoŧŧa. Dat ferte rievdat, oaivvilda son.
Soabadit gielddain
Andersson háliida sierra čájáhusa dávviriidda Jielleváris.
– Dávvirat ánssášit sierra čájáhusa ja mii háliidit daid diehke ruovttoluotta. Sámi álbmot ja Sámediggi galget eaiggáduššat daid ja soabadit gielddain vai sáhtáše čájehit daid álbmogii dáppe Jielleváris, gos dat leat vižžojuvvon. Šattašii hui earenoamáš čájáhus go čohkke buot ovtta báikái ja nu olleše dat dávvirat maid ruoktot gosa gullet, čilge Andersson.
Ruoŧa kultuvra- ja demokratiija ministtar Amanda Lind lea ožžon vejolašvuođa vástidit moaitámušaide, muhto ii leat vástidan.