– Eanetlohku viggá dušše «čáskadit nimmordeami»
Jovna Ailo Anti Kárášjotlisttus lea beahtahallan go sátnejođiheaddji ii bidjan Fuollavistti dili áššin gielddastivrii mannan vahkus. Son moaitá sihke sátnejođiheaddji ja várresátnejođiheaddji dán áššis.
Mannan vahkus lei stuora oapmahašjoavku boahtán gielddastivračoahkkimii, gos sin ovddasteaddji Káre Biret Nedrejord válddii sáni álbmoga jearranbottus. Son muitalii dan heajos dili birra, mas su váhnemat ja eará vuorasolbmot leat gieldda Fuollavisttiin, ja son ávžžuhii politihkkáriid buoridit dili farggamusat.
Kárášjoga gieldda sátnejođiheaddji Svein Atle Somby vástidii oanehaččat doppe ahte sii váldet ášši duođalaččat ja áigot bidjat joavkku bargat áššiin. Somby dajai son áigu geahččat lea go vejolaš maidege bargat geassemánu bušeahttadivodeami oktavuođas.
Kárášjotlisttu gielddastivrras áirasa Jovna Ailo Anti mielas lei sátnejođiheaddji vástádus beare láivi:
– Lea heittot go ii oro váldime duođalaččat maid sihke bargit leat muitalan Fágalihtu bokte, ja maiddái maid oapmahaččat leat muitalan maŋemus áiggiid, sihke aviissas ja gielddastivrras. Sátnejođiheaddji ii buvtte makkárge árvalusaid movt áigu buoridit dili. Ja orru mu mielas menddo guhkes áigi easkka geassemánus geahččat ášši. Jus bargiin ja ássiin lea heajos dilli, de fertešii dat dahkkot johtilit, dadjá Anti Ávvirii.
– Ii bargga iežas barggu
Ávvir lea dán dálvvi čállán áššiid main sihke ovddeš ja dálá ássiid oapmahaččat gieldda Fuollavisttiin muitalit ilgadis dáhpáhusaid birra mat eai álo leat čállon journálaide ge. Fuollaviesuid ovddeš jođiheaddji lea dadjan ahte sii leat olu buoridan dili dan rájes go Stáhtahálddašeaddji gávnnai láhkarihkkumiid. Dálá ovttadatjođiheaddji dajai gieskat dili birra obbalaččat, ahte sii eai leat rihkkon iežaset prosedyraid ja rutiinnaid Fuollavisttiin.
Jovna Ailo Anti lohká ahte sátnejođiheaddji lei galgat bidjat dán ášši gielddastivrii, nu go lei lohpidan Ávviris .
– Son han lea válljejuvvon bargat gieldda ássiid ovddas ja gielddastivrra bokte han dat ovddasta min politihkkáriid maid. Mu mielas son ii njulgestaga bargga iežas barggu, dadjá Anti ja lasiha ahte ii sáhte luohttit šat sátnejođiheaddjái go lohpida juoidá ja dahká juste nuppeládje.
– Geahččaledje čáskadit ášši
Anti moaitá maid várresátnejođiheaddji John Nystad, ja čujuha ovdagoddečoahkkimii moatti vahku áigi, mas unnitlogu bellodagat bivde váldit ovdan ášši lagamus gielddastivračoahkkimis.
– Ii son ge orron váldime dan nu duođalaččat. Son logai ahte mii politihkkárat galggašeimmet loktet dan ášši vai čáskadit olbmuid nimmordeami dán ášši birra. Son oaivvildii ahte dat maid Ávvir lea čállán go lea gokčan dan ášši, ja maid olbmot leat aviissas dadjan, šaddá dego duohtavuohtan daid ásahusaid birra. Go nie lohká, mun gal dulkon son oaivvilda ahte dat olbmot geat leat mannan aviisii, gielistit, dadjá Jovna Ailo Anti.
Ohcala doaimmaid jođánit
Kárášjotlisttu lea unnitlogus gielddastivrras, ja Anti, gii válljejuvvui fargga njeallje jagi dohko, lohká čađat sin oaidnán ahte lea dárbu suddjet dearvvašvuođasuorggi bušeahttameannudemiin ja oažžut johtui ođđa doaimmaid. Dál lohká son dehálažžan sihkkarastit ahte doppe leat doarvái bargit, ja ahte turnusat eai goarit sin.
– Mii leat árvalan aktivitehtavirggi dearvvašvuođaossodagaide, árvalan oastit seaŋggaid, veahkkeneavvuid mat geahpedit bargiid dili, nu go dakkár mii lokte boarrásiid seaŋggas ja divodit Fuollavisttiid maid lohket galmmasin. Muhto eat leat ožžon čađa árvalusaid.
Golggotmánu 2020:s geahččalii su bellodat oažžut gielddastivrra juolludit Fuollavisttiide 1,2 miljovnna ruvnno, go bođii liigeruhta korona oktavuođas. Muhto eanetlohku juolludii dan geainnuide.
– Die ledje juste dakkár ruđat
maid ulbmil lei bidjat dakkár ásahusaide ja gieldda visttiide. Lei áibbas lunddolaš dalle árvalit buoridit láhttiid ja glásaid doppe Fuollavisttiin, muhto sátnejođiheaddji ja su eanetlohku baicca bidje ruđa divvut geainnu Láttošluohkkái. Dat lei boasttu vuoruheapmi, go leat olbmot geat šaddet beaivválaččat leat Fuollavisttiin ja dan dilis mii doppe lea. Biilageainnuide gal lei sáhttit gávdnat eará ruđaid dahje maŋŋel dan dahkat, go dainna ii leat mu mielas seamma hoahppu, dadjá son, ja joatká:
– Lea ilgat go olbmot lohket ahte eai háliit dohko gártat, eai leat sánit ge čilget maid jurddašan dan dili birra. Eai min vuorrasat gal ánssáš diekkár dilis eallit, dadjá Anti.
– Mun gal barggan ijat beaivve
Sátnejođiheaddji Svein Atle Somby (Bargiidbellodat) ii mieđit veháge ahte sii eai váldde ovddasvástádusa ja čájet beroštumi. Son lohká bidjan hálddahusa bargat áššiin.
– Mun gal barggan iežan barggu, dan ii darbbat oktage ballat,
ja dan barggan ijatbeivviid. Muhto dán áššis leat nu olu čuoččuhusat juohke guovllus mat bohtet ovdan, eai ge lean čielga gažaldagat ge oainnat. Eai lean opposišuvnnas ge albma gažaldagat dahje interpellašuvnnat. Ja dalle eat dieđe vel movt galgat dán dohppet, čilge Somby.
Son lohká iežas čállán hálddahussii ahte fertejit deaivvadit dán ášši birra ságastallat.
– Leat nu olu bealit, muhtimat dadjet dán ja earát dadjet duon. Mis lea bággu deaivvadit sihke oapmahaččaiguin, bargiiguin ja jođiheddjiiguin, ságastallat mii lea dat hástalus dál. Lea go turnus, unnán bargit, unnán ruhta vai leat go menddo lossa pasieanttat . Dát ášši lea hui moivvas leamaš, in ge mun doarjjo dan ahte aviissaid bokte álgit bargat njulgedit áššiid. Mii fertet gal deaivvadit ieža vuos, dadjá Somby.
Eahpečielggasvuođa lohká son sivvan maid dasa go ii dattege bidjan ášši mannan gielddastivračoahkkimii, nu go lohpidii Ávviriis.
– Dál ii leat vuos maŋŋit. Dás lea bággu čohkkedit ja geahččat man láhkái mii galgat bargat, ja
mii fertet ovttasbargat. Livččii fuollameahttun dahku álgit bargat nu eat dieđe ieža ge maid galgat bargat, dadjá son.
2020 koronaruđaid birra gielddastivrras, maid Anti váldán ovdamearkan eanetlogu vuoruhemiide, ii háliit sátnejođiheaddji vástidit go son ii leat guorahallan mii dalle dahkkui.
Šálloša sániid
Várresátnejođiheaddji John Nystad (Sámeálbmot Bellodat) bohkosa go gullá maid Kárášjotlisttu Jovna Ailo Anti moaitá. Son čilge ahte lea guhkes proseassa mii aiddo lea álggahuvvon, ii ge čoavddus gávdno nu jođánit.
– Muitte dan, go politihkkárat áššiid dáhttot ageandan ja bidjet diŋgojumi hálddahussii, de sáhttá mannat áigi dan rájes go mearrádus dahkko, hálddahus oažžu diŋgojumi ja olles proseassain leat geargan. Politihkkára doaibma ii leat čákŋat institušuvnna sisa, muhto meannudit ášši go olle politihkkáriid beavdái. Dien láhkái dat doaibmá politihkka, čilge son ja lasiha ahte son sávvá boahtte gielddastivračoahkkima