Morten Myksvoll
Etter at Donald Trump sparka Rex Tillerson, er det berre to statsrådar som ikkje følgjer presidenten i eitt og alt.
TILLERSON HAR VORE ein svak utanriksminister. Tillersons svake stilling har nok mest å gjere med hans uttalte usemjer med Trump. Rykta om at Tillerson skulle få sparken har halde på i fleire månader.
Rex Tillerson har vore ueinig med Donald Trump på fleire saksområde. Dei viktigaste er Iran og Nord-Korea. Erstattaren hans, Mike Pompeo, kjem til å bli ein sterkare utanriksminister fordi han deler Trumps verdssyn.
I MAI SKAL DONALD TRUMP etter planen møte Nord-Koreas president, Kim Jongun. Desse samtalane skal vere den viktigaste grunngjevinga til Trump for å bytte utanriksminister. Tillerson har stort sett blitt oversett av presidenten når det gjeld Nord-Korea.
I haust tvitra Trump om at Tillerson kasta vekk tida si på å forsøkje å forhandle med Nord-Korea. Trump omtala Jong-un som «little rocket man» i tweeten.
Då Trump bestemte seg for å hoppe inn i det som best kan skildrast som eit forhasta og lite førebudd toppmøte med Nord-Korea i mai, var Tillerson reservert. Først i førre veke uttalte Tillerson seg positiv til toppmøtet.
ATOMAVTALEN MED IRAN har vore eitt av dei mest sentrale stridspunkta internt i Trump-administrasjonen. Tillerson har jobba svaert hardt for å få Trump til å sertifisere framdrifta i atomavtalen med Iran. Mike Pompeo og Donald Trump har vore uttalte motstandarar av avtalen.
Det finst liten tvilom at Iran har følgt opp atomavtalen, og at dei bør bli sertifisert. Reservasjonane til Trump og Pompeo er likevel ikkje grunnlause. Avtalen har gjort at Iran lettare kan involvere seg militaert i Midtausten.
Me kan sjå resultata av det i Irak og Syria, der fleire Iran-støtta sjia-militsar har bidratt på regima sine sider i Irak og Syria. Atomavtalen kan òg ha bidratt til å gjere krigen i Jemen verre.
Viss Iran i framtida sluttar å følgje opp atomavtalen, har den berre ført til stor geopolitisk uro i regionen. Trumps motstand handlar nok likevel mykje om at atomavtalen var den største utanrikspolitiske sigeren til forgjengaren hans, Barack Obama. MIKE POMPEO KJEM FRÅ stillinga som CIAdirektør. Erstattaren hans blir Gina Haspel, som blir tidenes første kvinnelege CIA-sjef. Ho kjem frå rolla som Pompeos nestkommanderande i etterretningsorganisasjonen. Fortida hennar er derimot ganske mørk. I 2002 var Haspel i rommet då Abu Zubaydah vart torturert i eit hemmeleg CIA-anlegg. Frå 2003 til 2005 leia ho eit CIA-program der titals mistenkte terroristar vart torturert.
Haspel var eit ganske kontroversielt val i fjor, då ho vart nemnd opp som visedirektør i CIA. Den posisjonen står presidenten heilt fritt til å fylle sjølv. Direktørstillinga, som Haspel no skal inn i, krev derimot godkjenning frå senatet. Fortida hennar gjer dette til ein svaert interessant høyringsprosess.
Senator John McCain (R), som sjølv vart torturert som krigsfange i Vietnam, reagerer på nominasjonen av Haspel som CIA-sjef. Han sit ikkje i senatskomitéen som skal drive utspørjinga av Haspel i stadfestingsprosessen, men krev likevel at ho svarar på hennar syn på tortur. Tortur er forbode etter amerikansk lov, understrekar han.
Haspel burde aldri vore visedirektør i CIA, og ho har ingenting å gjere som CIA-direktør. Fortida hennar knytt til tortur burde vere diskvalifiserande. Oppnemninga av Haspel viser nok ein gong at Trump ikkje bryr seg om torturforbodet.
MED TILLERSON UTE, er endå eit opposisjonelt element i Trumps statsråd ute av vegen. I realiteten er det berre to personar igjen i statsrådet som kan stå opp mot Trump. Den eine er justisminister Jeff Sessions. Den andre er forsvarsminister James Mattis. Det er eit svakt vern mot Trumps uvørdne og impulsive presidentstil.
Sessions har vore i unåde hjå Trump heilt sidan han melde seg inhabil i etterforskinga av den mistenkte russiske innblandinga i presidentvalet. Mattis, derimot, har ei høg stjerne.
Det er ikkje overraskande viss Trumps neste steg er å fjerne Jeff Sessions. To andre som òg kan ryke, er stabssjef John Kelly og tryggleiksrådgjevar H.R. McMaster. Som Tillerson, har Kelly og McMaster vore omgitt av sparkingsrykter sidan dei fekk jobbane sine.
DET ER LANGT FRÅ SISTE gong at Trump sparkar nokon. Det er trass alt «you’re fired»-frasen frå TV-programmet The Apprentice som er kjennemerket hans.
Noko har derimot endra seg. Før, då det gjaldt deltakinga i eit reality-show, var Trump tøff nok til å seie det direkte til den som rauk ut. No, når det handlar om ein sjefsdiplomat i ei supermakt, skriv han heller ei Twitter-melding når han som får sparken er på utanlandsreise.