VINDKRAFT:
Siste håpet til demonstrantane på Stadlandet, er at Tina Bru skal stoppa arbeidet.
Fem vindturbinar, to konsulentrapportar, ein veg på fire kilometer, eit stort italiensk konsern, straum til rundt 3000 hus og store mengder vondt blod i små bygdelag.
Dette er Okla vindkraftverk på Stadlandet. Konsesjonen vart gjeven i 2013. No høljar regnet trøysteslaust ned over myr og røsslyng, medan gravemaskinene gneg seg oppover mot fjellet.
Den vesle gjengen med søkkvåte banner, har eit lite håp: Regjeringa må stoppa anlegget når dei no ser på saka på nytt.
Departementet må sjå at vedtaket bygger på feil konsulentrapport. Dei meiner dette er verdifull terrengdekkande myr og verneverdig kystlynghei. Sjølv om olje- og energiminister Tina Bru har sagt at ho ikkje vil stogga dei som har fått konsesjon, meiner gjengen under det låge skydekket at gravemaskinene må parkerast.
Klarar dei å hindra vegbygginga, hindrar dei også vindturbinane.
Å pirka Gud i magen
– Eg eig ikkje ord til å skildra kor vondt det gjer.
Hotellets lenestolar er mjuke, men Bård Fløde ser plaga ut når han snakkar om vindkrafta.
Den tidlegare oppvekstsjefen i Selje kommune er til vanleg lett i kroppen. Pensjonisten brukar desse fjella året rundt.
– Havet på tre kantar. Lyset. Å gå på ski her i måneskin. Eg har aldri vore spesielt religiøs av meg, men dette er kjensla av å kunna pirka Gud i magen med skistaven, seier Fløde.
Ny runde med motstand Han representerer Innbyggjarinitiativet mot vindmøller på Stadlandet. No har han fortalt om kampen mot Statkrafts planar om vindturbinar på Hoddevikfjellet ved tusenårsskiftet.
Den kampen vart krona med siger. Men det var krevjande. No er det på’an igjen på same halvøya. Full guffe for å berga fjella.
Han snakkar om reiselivet som vil tapa. Fortel om fortvilte og pressa grunneigarar som har kome i tunet. Dei har vore redde for å få grunnen ekspropriert til eit vindanlegg dei er i mot.
Han snakkar om saksgangen. Det sentrale ankepunktet hans er rapporten frå 2007 sett opp mot ein ny rapport frå 2013. Den første meiner han er grundig og god, den siste skildrar han som lett og feilaktig, men avgjerande.
To rapportar
Dei to konsulentrapportane om naturverdiane er kjerneargumentet til motstandsfolket. Den eine, frå 2007, slår fast at naturen har «stor til middels verdi». Den andre, frå 2013, gir «middels til liten verdi» til same landskapet.
Dei to rapportane har ulikt syn på naturtypane terrengdekkande myr og kystlynghei. Vindkraftmotstandarane meiner den andre rapporten, som er langt mindre grundig, ligg til grunn for konsesjonen.
NRK publiserte torsdag i førre veke ei sak der både frittståande fagfolk og fylkesmannen gir vindkraftmotstandarane rett i at den første av dei to rapportane er den som held fagleg mål.
NVE seier no til NRK at dei har nytta begge i konsesjonssaka.
Eit lite håp
Veteranen i kampen mot turbinane har eit halmstrå å klamra seg til, og det er vedtaket 19. juni i Stortinget. Vedtaket om ein ny gjennomgang av vindkraftprosjekt som enno ikkje var sette i gang.
– Men så kom altså utbyggarane her for tre veker sidan og durar i veg.
– Du vil altså ikkje vera med på dugnaden for å redda klima?
– Vi reddar ikkje klima ved å grava opp myr, drepa fugl og øydelegga naturen. FN har lista tap av naturmangfald som eit av dei største trugsmåla.
Fløde ser oppgitt ut. Vi spør om han blir med ut. I sipregn og skodde. Forbi våte sauer, raude løer og grøne bøar til Borgundvåg der arbeidet går sin gang. Vindmøllemotstandaren orsakar seg. Han orkar det ikkje. Orkar ikkje sjå gravemaskinene. Har ikkje helse til det.
Tenkjer på turbinar
Der ein blir trist, blir ein annan sint. Og leiar i Stad Landskap, Hans Christian Hansen, er i kamphumør. Naturvernaren står stødig i slagstøvlane medan regnet bøttar ned over våt asfalt.
Han tenkjer på vindturbinar dag og natt. Anten anleggsleiaren er på jobb og bygger smoltanlegg på Skjervøy i Troms, eller om han er heime på fri. No er han på fri, og har fleire gongar sett seg framfor anleggsmaskinene. Målet er å seinka arbeidet medan Stortingets ønske om ein ny gjennomgang av saka blir oppfylt.
– Det som skjer her er feil, feil feil ... Når dei blir stogga, og må grava over att, skal eg gå føre med flagget til topps.
Vi reddar ikkje klima ved å grava opp myr, drepa fugl og øydelegga naturen.
Bård Fløde, Innbyggjarinitiativet mot vindmøller på Stadlandet
Trur du at dette er ein hobby? At eg står her for moro skuld.
Hans Christian Hansen, leiar i Stad Landskap
– Trur du verkeleg at de kan stogga dette?
– Trur du at dette er ein hobby? At eg står her for moro skuld, glefser motstandsmannen.
Poesi i regn
Han fossar oppover lia, så langt vegen er komen.
Det luktar sursøt myrjord, og svakt av olje og eksos.
Vår mann stiller seg i lyngen framfor gravemaskina. Dreg fram mobilen, og viser ei ny og mjukare side.
Å ligge på ryggen ved bekken, og sjå på insekta som kryp og spring og leikar.
Høyre bekken sildre og klukke rundt steinar og fastsette greiner.
Diktet «Naturens glede» har han skrive sjølv. Vi får det servert her på den gule myra under fjellet.
Så fossar vi nedover. Tilbake på den våte asfalten med oppmuntrande ord til meddemonstrantar. Litt godmodig spøk med anleggsarbeidarane frå Førde.
– Kor langt er de villige til å gå for å stoppa anlegget?
– Alt skal skje innanfor lova.
Utskjelling og fiendskap Bygdefolk og hyttefolk kjem forbi og gir demonstrantane støtte. Andre køyrer raskt framom. Vindkrafta har skapt vondt blod. Motstandarar og tilhengjarar kjem med gjensidige skuldingar om utskjelling og fiendskap.
Boikott av hotellet der anleggsarbeidarane bur har vore tema. Det kom jamvel påstandar om drapstrugsmål mot folk som støttar vindkrafta. Dette blir no avvist av begge partar som grunnlause rykte.
– Demokratisk prosess
Frå den lune stova til Ole Borgund har to karar orkesterplass til vegbygginga. Dette er gode greier, meiner dei. Vegen gir også folk som er dårlege til beins tilgang til fjellet. Her er fjell nok.
– Eg har eigentleg ikkje noko meining om vindmøllene. Dei har kome etter ein demokratisk prosess, seier Åge Aarseth.
Kona hans er ein av grunneigarane. Aarseth seier han har lagt ned mykje arbeid for å få anleggsvegen i ein trase mest mogeleg bort frå bygda.
Ole Borgund har teke på seg
FAKTA rolla som talsperson for dei som støttar vindturbinane.
Snudde om vindkraft
– Eg var eigentleg skeptisk til vindmøller, men så kom innbyggarinitiativet mot vindkraftverket, seier Borgund.
Han meiner dei overdriv og krisemaksimerer skadeverknadane så kraftig, at han snudde på hælen og vart for.
Både dei som er mot, og dei som er for hevdar å ha folkemeininga på si side. Dei siste hevdar å ha ein taus majoritet fordi det no er så belastande å støtta vindkraft.
Det kan sjå ut til at vinden er i ferd med å snu i politikken. Då Selje kommune handsama saka i si tid, var det berre ei røyst mot. Då nye Stad kommune nyleg gav dispensasjon for vegbygginga, var kommunestyret delt i to. Dispensasjonen vart gjeven med ei røyst i overvekt.
Lunsjen er over, regnet synest å vara evig. Skodda ligg tungt over Stadlandet når maskinene rullar i gang att. Leiaren i Stad Landskap ser ut som eit vandrande stormsenter.
– No skal eg tilbake på jobb. Eg vågar ikkje tenkja på kor langt dei har kome når eg er tilbake om to veker, seier Hans Christian Hansen.
Direktør i Falck Renewables, Scott Gilbert, skriv i ein e-post at selskapet har dei naudsynte løyve og konsesjonar til å byrja konstruksjonsarbeidet. Han skriv elles at verksemda er klar over den nye gjennomgangen av vindprosjekta, og vil samarbeida fullt ut med styresmaktene.
Direktøren skriv også at selskapet har kontroll på avrenninga frå anleggsarbeidet.
Olje- og energidepartementet kan ikkje seia når den nye gjennomgangen av vindkraftkonsesjonane skal vera ferdig. Departementets kommunikasjonsrådgjevar Peder Qvale skriv i ein e-post:
«Dette er et omfattende arbeid og departementet prioriterer de sakene der vindkraftanlegg er under utbygging».