Den russiske fare i digital versjon

SAKPROSA:

Øystein Bogen gir eit fascinerande innblikk i kampmidla i den nye kalde krigen. Men Putin blir i overkant mektig.

Øystein Bogen:

Russlands hemmelige krig mot Vesten.

301 sider. Kagge Forlag

Nyleg vart det kjent at ein amerikansk storjury har sikta 13 russiske statsborgarar for innblanding i presidentvalkampen i 2016. At Russland hadde som mål å påverka valet til fordel for Donald Trump, eller i det minste å skapa uro og mistillit, verkar overveldande sannsynleg. Men står me i så fall overfor det hittil mest spektakulaere utslaget av ein russisk krig mot Vesten, der dei viktigaste våpna er datahacking, falske nyheiter og trakassering av kritikarar og politiske motstandarar?

TV2-journalist Øystein Bogen gir eigentleg svaret i tittelen på boka si. «Russlands hemmelige krig mot Vesten» er ein interessant og innsiktsfull dokumentasjon av korleis gamle fenomen som etterretning, propaganda, desinformasjon og undergraving utspelar seg i det globale, digitale samfunnet.

Kanskje kan ein kalla det ein digital kald krig. Til liks med den første kalde krigen frå 1945 til 1990 har den berre i unntakstilfelle har ført til vaepna konflikt, men byggjer likevel opp under fiendebilde og er ein trussel mot det opne, frie samfunnet.

Forstørrar kvarandre Gjennomgangen av dei nye høgteknologiske kampmidla er fascinerande og til dels krevjande lesnad. Her ligg det mykje nyttig og tankevekkande informasjon for den som vil følgja med i utviklinga og forstå bakgrunnen for konfliktar som dukkar opp. Bogen har fått godt innpass hos kjelder i dei hemmelege tenestene.

Det er ein styrke, men forfattaren risikerer også å bli fanga inn av verdsbildet som dominerer i desse miljøa.

Hemmelege tenester har ein tendens til å sjå kvarandre gjennom forstørringsglas og gjera kvarandre mektigare enn det faktisk er grunnlag for. KGB, med alle sine agentar, var ikkje i stand til å hindra at sovjetimperiet fall saman som eit korthus i åra rundt 1990. Den sovjetiske propagandaen og desiformasjonen var makteslaus i møtet med den attraktive «mjuke makta» til dei vestlege samfunna.

Alarmismen og krigsmetaforane til Øystein Bogen burde derfor oftare vore balansert av eit kritisk, analyserande steg tilbake. Kor stor makt har eigentleg den gamle KGB-mannen Vladimir Putin og dei russiske hemmelege tenestene til å styra dette spelet? At russarane prøver å utnytta motsetningar i Vesten, treng ingen tvila på.

Vesten mottakeleg

Men om ein i overdriven grad ser Putins hand bak heimeavla kritikk og konfliktar, kan det forgifta den offentlege debatten og hindra oss i å ta eigne problem på alvor. Bogen viser frå tid til anna at han ser dette dilemmaet, men det druknar i ønsket om å ropa varsku. Bogen har god kunnskap om russisk mentalitet og politisk kultur, der konspirasjonstenking og hemmelege aktivitetar har djupe røter tilbake til sovjetepoken og Tsar-Russland.

Bildet av «den russiske agenten» er derfor ikkje utan grunnlag, sjølv om det ofte kan ha blitt måla i vel sterke fargar. Når russiskproduserte «falske nyheiter» - kor primitive dei enn måtte vera – får eit visst gjennomslag i Vesten, er det likevel fordi dei møter eit publikum som i større grad enn før er blitt mottakeleg. Avstand til makta, politisk polarisering og ekkokammera i sosiale medium har medverka til det.

Å avsløra den russiske aktiviteten kan vera viktig nok. Men om ein insisterer på å kalla dette ein krig, ligg den største trusselen sannsynlegvis på heimebane, dersom Vesten ikkje lenger held ved like tilliten til den samfunnsforma som viste sin styrke i den kalde krigen.

Amerikanske demokratar må gjerne kritisera Putin for å ha blanda seg inn i presidentvalet.

Men det forklarer neppe kvifor store delar av arbeidarklassen vende Hillary Clinton ryggen.